Khí dung (Aerosol) là phương pháp biến đổi thuốc thành những hạt phân tử có đường kính rất nhỏ. Đây là phương pháp điều trị tại chỗ thường gặp và cho hiệu quả cao.

Mục đích phương pháp này là đưa thuốc trực tiếp đến nơi cần tác động dưới dạng những hạt thuốc rất nhỏ. Nếu hạt thuốc càng nhỏ thì càng đi sâu hơn xuống đường hô hấp dưới. Khí dung trong bệnh tai mũi họng có kích thước 10-20 micron để hạn chế lắng đọng thuốc ở đường hô hấp dưới và gây tác dụng không mong muốn. Vì vậy, khi điều trị cần được tư vấn của bác sĩ và các dược sĩ chuyên môn, để tránh tác dụng phụ do thuốc gây ra.

Có nhiều loại thuốc khí dung, tùy theo mục đích điều trị, mà lựa chọn phù hợp với cá thể bệnh nhân. Thuốc thở khí dung dạng Corticoid và Corticoid phối hợp với chất giãn phế quản thường được sử dụng cho người bị viêm mũi dị ứng, viêm họng, viêm xoang với các triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi… Ngoài ra, thuốc còn được sử dụng dự phòng và điều trị cho những bệnh nhân hen phế quản hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần tuân thủ chặt chẽ chỉ định của thầy thuốc, tránh tự ý sử dụng có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho cơ thể.

Trên thị trường hiện nay có khá nhiều loại thuốc dùng cho khí dung. Phổ biến nhất là các thuốc sau đây:

Thuốc khí dung có Corticoid giúp làm giảm sưng viêm, thông thoáng các xoang mũi và giảm nguy cơ biến chứng khi mắc các bệnh như: COPD, hen suyễn, viêm mũi dị ứng, viêm xoang... Hay dùng là các hoạt chất như Budesonide dùng để điều trị hen suyễn và viêm xoang.Thuốc có thể sử dụng cho người lớn và trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên. Một Corticoid khác là Fluticasone được chỉ định để điều trị hen suyễn và viêm mũi dị ứng. Thuốc có tác dụng làm giảm viêm, sưng tấy và các triệu chứng khó chịu.

Thuốc khí dung có Salbutamol là chất đồng vận chọn lọc trên thụ thể Adrenergic beta 2 được chỉ định để điều trị hoặc ngăn ngừa co thắt phế quản. Thuốc có tác dụng nhanh trong vòng 15 phút, làm giãn phế quản kéo dài khoảng 4 giờ. Nó được chỉ định trong tắc nghẽn đường thở có khả năng hồi phục do hen, viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng. Salbutamol có tác dụng tốt để giảm triệu chứng khi xảy ra cơn hen và phòng ngừa trước các tình huống sẽ có khi khởi phát cơn hen. Các dung dịch khí dung có Salbutamol hay dùng như Ventolin.

Thuốc khí dung có Ipratropium bromide là thuốc kháng Cholinergic tác dụng ngắn, có tác dụng làm giãn phế quản, giảm tiết dịch nhầy và ho. Thuốc được sử dụng cho người lớn và trẻ em từ 6 tuổi trở lên.

Combivent là thuốc phối hợp có cả 2 chất nói trên. Mỗi ống đơn liều 2,5ml dung dịch dùng cho khí dung chứa Ipratropium bromid (tương đương với 500mcg Ipratropium bromid dạng khan) và Salbutamol sunfat (tương ứng với 2500mcg Salbutamol dạng Bazo). Combivent dung dịch dùng cho khí dung trong ống đơn liều được chỉ định để kiểm soát co thắt phế quản có hồi phục do bệnh lý tắc nghẽn đường hô hấp.

Thuốc kháng sinh dạng dung dịch xông khí dung được chỉ định cho những người bị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn gây ra như: Viêm phế quản, viêm phổi, viêm amidan... Một số thuốc hay dùng để khí dung cho các trường hợp này là Gentamicin. Đặc biệt, cần theo dõi chức năng thận và thính giác của người bệnh trong quá trình điều trị, vì thuốc có khả năng gây độc trên 2 cơ quan này. Kháng sinh Cloramphenicol cần chống chỉ định cho phụ nữ có thai và cho con bú, người bị rối loạn chuyển hóa Porphyrin cấp.

Nước muối sinh lý cũng được dùng dạng khí dung cho người bị ho đờm, nhất là trẻ em bị ho đờm nhưng không biết cách ho và khạc nhổ. Nước muối sinh lý kết hợp tinh dầu tràm, bưởi, bạc hà, tía tô… để hỗ trợ điều trị nghẹt mũi do cảm cúm, cảm lạnh. Nước muối sinh lý là dung dịch phun khí dung có chứa Natri clorid 0,9%, an toàn và hiệu quả để sử dụng trong nhiều trường hợp.

Để thực hiên việc dùng thuốc đúng quy định, hiện nay có nhiều phương pháp khí dung khác nhau như: Khí dung bằng ống hít, khí dung bằng ống xịt, khí dung bằng ống bóp, khí dung bằng máy. Trong đó, khí dung bằng máy phổ biến nhất hiện nay, có thể sử dụng dễ dàng ở bệnh viện, phòng khám hoặc tại nhà... Máy khí dung hiện nay trên thị trường có nhiều loại, có loại phù hợp với điều trị bệnh lý tai mũi họng, có loại phù hợp với bệnh viêm phế quản, bệnh phổi.

ThS.Lê Quốc Thịnh