Daptomycin là một chất kháng sinh mới có vòng Lipopeptide, có một cơ chế hoạt động riêng biệt không giống với các thuốc kháng sinh khác. Nó liên kết với các màng tế bào vi khuẩn gây ra sự khử cực nhanh điện thế của màng tế bào do dòng chảy K và liên quan đến sự phá vỡ DNA, RNA và tổng hợp protein của vi khuẩn.

Với sự ức chế sự sinh tồn quan trọng của vi khuẩn như vậy, ở nồng độ thích hợp trong liệu trình điều trị, Daptomycin tiêu diệt vi khuẩn khá hiệu quả. Daptomycin được sử dụng trong điều trị nhiễm trùng hệ thống và đe dọa tính mạng gây ra bởi vi khuẩn Gram dương.

Thuốc kháng sinh này được tìm thấy trong tự nhiên dưới dạng hợp chất của Streptomyces roseosporus hoại sinh trong đất. Cơ chế hoạt động khác biệt giúp nó chống lại nhiều vi khuẩn đa kháng. Đây là một nhóm kháng sinh mới, có tác động chủ yếu trên vi khuẩn gram dương, kể cả vi khuẩn kháng lại một số kháng sinh mạnh trước đó như Vancomycin, Methicilin…

Hiện nay, trên thị trường thuốc kháng sinh Daptomycin có tên thương mại là Cubicin ở dạng bột đông khô pha dung dịch tiêm/truyền tĩnh mạch hàm lượng 350mg, 500mg. Daptomycin được truyền tĩnh mạch trong 30 phút, cứ mỗi 24 giờ. Thời gian bán thải trung bình ở trạng thái ổn định là 7,7–8,3 giờ ở người lớn.

Nó được chỉ định để điều trị các bệnh nhiễm trùng da và cấu trúc da có biến chứng; nhiễm khuẩn huyết và viêm nội tâm mạc do Staphylococcus aureus, kể cả viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn tim phải gây ra bởi các vi khuẩn nhạy cảm và đề kháng với Methicillin. Daptomycin chỉ có tác dụng với vi khuẩn Gram dương. Trong các trường hợp nhiễm trùng hỗn hợp nghi ngờ vi khuẩn Gram âm và/hoặc một số loại vi khuẩn kỵ khí nhất định, nên dùng phối hợp với các kháng sinh thích hợp.

Loại kháng sinh này có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn như: Nhiễm nấm, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm nấm candida, thiếu máu, lo lắng, mất ngủ, chóng mặt, nhức đầu, phát ban, ngứa, đau chân tay, phản ứng tại chỗ tiêm truyền, sốt rét, suy nhược. Phản ứng quá mẫn, bao gồm phản vệ và các phản ứng đe dọa tính mạng.

Nếu phản ứng quá mẫn xảy ra, ngừng Daptomycin và bắt đầu điều trị thích hợp. Không nên sử dụng Daptomycin trong điều trị viêm phổi. Các thử nghiệm lâm sàng đã chứng tỏ Daptomycin không hiệu quả trong điều trị viêm phổi cộng đồng do gắn kết với chất diện hoạt phổi làm cho thuốc bị mất hoạt tính.

Thuốc kháng sinh Daptomycin 500mg có quy trình sử dụng được quy định bởi nhà sản xuất như sau: Mở nắp bật khỏi lọ thuốc, bơm chậm 10mL dung dịch pha tiêm Natri clorid 0,9% qua vị trí trung tâm của nắp cao su vào lọ thuốc, hướng kim bơm vào thành của lọ thuốc. Đảm bảo toàn bộ thuốc trong lọ được làm ướt bằng cách xoay nhẹ lọ thuốc.

Để giảm thiểu hiện tượng tạo bọt, nên tránh lắc mạnh lọ thuốc trong và sau khi pha. Giữ yên lọ thuốc đó trong 10 phút. Xoay nhẹ lọ thuốc trong vài phút khi cần, để có dung dịch thuốc hòa tan hoàn toàn. Thuốc sau khi pha nên được pha loãng thêm bằng dung dịch pha tiêm Natri clorid 0,9% để truyền tĩnh mạch trong khoảng 30 phút.

Các nghiên cứu về độ ổn định đã chứng tỏ dung dịch thuốc sau khi đã pha ổn định trong lọ trong 12 giờ ở nhiệt độ phòng hoặc có thể ổn định đến 48 giờ nếu bảo quản trong điều kiện lạnh ở 2-8 độ C. Dung dịch thuốc sau khi đã pha loãng ổn định trong túi dịch truyền trong 12 giờ ở nhiệt độ phòng hoặc 48 giờ khi bảo quản trong điều kiện lạnh.

Thuốc dùng bằng đường tĩnh mạch, nên kiểm tra bằng mắt xem có các phần tử lạ trước khi sử dụng. Không nên thêm các thuốc khác vào lọ thuốc sử dụng một lần hoặc truyền chung đường truyền với Cubicin. Khi sử dụng cùng bộ dây truyền liên tiếp cho nhiều loại thuốc khác nhau, nên rửa bộ dây truyền bằng dung dịch truyền tương thích trước và sau khi truyền.

Để giảm thiểu sự phát triển của những loại vi khuẩn kháng thuốc và duy trì hiệu quả của thuốc kháng sinh Daptomycin cũng như các thuốc kháng sinh khác, chỉ nên sử dụng để điều trị hoặc dự phòng các nhiễm khuẩn đã xác định hoặc nhiều khả năng gây ra bởi các vi khuẩn nhạy cảm với thuốc.

Để đảm bảo điều này nên dùng thuốc theo kết quả kháng sinh đồ. Khi dùng thuốc có thể gây ra sự phát triển của nấm hay các vi khuẩn không nhạy cảm với kháng sinh này. Nếu bệnh nhân thấy dấu hiệu nhiễm nấm ở lưỡi, cơ quan sinh dục hay tiêu chảy nặng cần báo ngày với bác sĩ.

Thuốc được biết bài tiết vào sữa mẹ với số lượng rất nhỏ, nhưng thận trọng khi dùng nếu đang cho con bú hay mang thai. Phụ nữ mang thai và cho con bú cần phải hỏi bác sĩ rõ về rủi ro và lợi ích của thuốc. Bệnh nhân nếu nhiễm Staphylococcus aureus kéo dài hoặc tái phát hoặc kém đáp ứng lâm sàng với thuốc, thì nên được cấy máu lại nhiều lần. Nếu cấy máu dương tính với Staphylococcus aureus, nên thực hiện kiểm tra độ nhạy cảm của vi khuẩn, cũng như đánh giá lại chẩn đoán để loại trừ các ổ nhiễm khuẩn khác chưa xác định.

Một số thuốc có thể gây tương tác với thuốc kháng sinh Daptomycin gồm nhóm thuốc Statin như: Atorvastatin, Fluvastatin, Lovastatin, Pravastatin, Rosuvastatin, Simvastatin… Vì vậy, nếu bệnh nhân đang điều trị mỡ máu bằng các thuốc trên cần thận trọng khi dùng Daptomycin.

ThS.Lê Quốc Thịnh