Nuôi dưỡng tĩnh mạch là thuật ngữ dùng để chỉ việc đưa chất dinh dưỡng vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch. Dinh dưỡng tĩnh mạch có thể là một phần hoặc hoàn toàn tùy từng trường hợp bệnh lý.

Khi tất cả nhu cầu dinh dưỡng hằng ngày của người bệnh đều được cung cấp qua đường tĩnh mạch thì nó chính là dinh dưỡng tĩnh mạch hoàn toàn. Việc nuôi dưỡng này sẽ được thực hiện bằng cách đưa các chất dinh dưỡng như Protid, Glucid, Lipid qua đường truyền tĩnh mạch. Sở dĩ nên chọn tĩnh mạch lớn là vì nó có lưu lượng máu lớn, nên sẽ nhanh chóng hoà loãng dung dịch, nhờ đó mà tránh gây kích thích nội mạc tĩnh mạch.

Việc sử dụng các thuốc là dung dịch nuôi dưỡng tĩnh mạch cần phải thực hiện tại các cơ sở y tế với các dụng cụ y khoa cần thiết và có sẵn các thuốc khác đề phòng những phản ứng có hại (ADR) của thuốc. Đây là loại thuốc có chỉ định sử dụng chỉ khi người bệnh nặng đang cần hồi sức trong những ngày đầu bị rối loạn tiêu hoá khi ăn qua đường ống thông dạ dày hoặc người bệnh không thể nuôi ăn qua đường ống thông dạ dày được.

Thuốc hay dùng trong những trường hợp như bệnh nhân vừa mới phẫu thuật đường tiêu hoá trên; người tự tử bằng cách uống kiềm hoặc acid mạnh; người bệnh tâm thần phân liệt thể chán ăn hoặc không chịu ăn; bệnh nhân bị viêm tụy cấp; trẻ sinh non…Các trường hợp khác cần phải có ý kiến chỉ định của thầy thuốc.

Các loại dung dịch nuôi dưỡng tĩnh mạch hay dùng hiện nay có rất nhiều loại với tên gọi khác nhau. Có nhiều công ty sản xuất các loại dung dịch nuôi dưỡng tĩnh mạch thường gọi là đạm sữa truyền. Tùy vào hãng sản xuất và thành phần dung dịch mà giá sản phẩm có thể từ vài trăm đến vài triệu đồng. Người bệnh cần phải tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng các dung dịch nuôi dưỡng tĩnh mạch, vì giá thành tương đối cao và việc sử dụng cần phải được giám sát chặt chẽ tại cơ sở y tế.

Nhóm nuôi dưỡng tĩnh mạch cung cấp năng lượng dạng hỗn hợp hiện nay hay dùng như Nutriflex peri có Acid amin, glucose, chất điện giải; Nutriflex lipid peri có Acid amin, lipid, glucose, chất điện giải. Trên thị trường cũng có dung dịch thường đóng túi 3 ngăn chứa 3 loại dung dịch có chức năng bổ sung Amino acid- nó như một chất nền quan trọng cho quá trình tổng hợp protein thông qua chế độ nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch, phù hợp với bệnh nhân không thể thực hiện nuôi dưỡng qua đường uống và đường tiêu hóa, không đủ hoặc chống chỉ định.

Khi nuôi dưỡng qua đường tĩnh mạch, cần truyền dung dịch Amino acid kết hợp với các chất dinh dưỡng khác như vitamin hoặc dung dịch Carbonhydrat. Dịch truyền cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể chứa đầy đủ các nhóm dưỡng chất cơ bản bao gồm: Chất béo, chất đạm, vitamin và khoáng chất, đường glucose với các tỷ lệ 5%, 10%, 20% và 30%. Nhóm dịch đạm này thường chỉ định cho đối tượng bệnh nhân suy dinh dưỡng, suy kiệt hay đối tượng cần phẫu thuật mà không thể cho ăn bằng đường miệng hoặc không thể tiêu hoá thức ăn bình thường.

Nhóm nuôi dưỡng tĩnh mạch cung cấp Protein (acid amin) như Aminoacid, Aminoplasma, Morihepamin, Aminosteril N-Hepa, Nephrosteril, Vaminolact… Amino acid là các phân tử kết hợp với nhau để tạo thành protein. Amino acid và protein là những thành phần cấu tạo nên sự sống của cơ thể. Đối với bệnh nhân không thể ăn uống qua đường ruột, thì phương pháp tiêm Amino Acid bằng cách truyền tĩnh mạch trung tâm kết hợp với các nguồn năng lượng, vitamin, nguyên tố vi lượng và chất điện giải, sẽ đáp ứng các yêu cầu về duy trì cân nặng hoặc tăng cân, tùy thuộc vào liều lượng thầy thuốc chỉ định.

Nhóm nuôi dưỡng tĩnh mạch cung cấp Lipid như Lipofundin hay Lipidem thành phần có dầu đậu tương, triglycerid mạch trung bình, omega-3, omega-6. Một trong những loại dịch truyền phổ biến nhất là sản phẩm tiêm truyền tĩnh mạch ngoại vi Combilipid Peri 1440ml với thành phần chính có trong sản phẩm bao gồm glucose, dung dịch amino acid, nhũ tương chất béo, chất điện giải và nhiều loại vi khoáng thiết yếu cho cơ thể. Thuốc này được sử dụng để cung cấp dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch cho trẻ em trên 24 tháng và người trưởng thành trong trường hợp người bệnh không thể ăn uống bình thường hoặc đường tiêu hoá không thể thực hiện chức năng.

Nhóm nuôi dưỡng tĩnh mạch cung cấp Cacbonhydrat hay dùng phổ biến là Glucose 20% chai 500ml thành phần là Glucose monohydrat. Ngoài ra, còn dùng các loại dịch truyền cung cấp các loại điện giải và nước như dung dịch Lactate ringer hoặc dung dịch Natri clorid 0.9% thường chỉ định với bệnh nhân mất máu hay mất nước nhiều gây giảm thể tích tuần hoàn.

Trong lâm sàng cũng hay dùng các loại dịch truyền đặc biệt như dung dịch cao phân tử, huyết tương tươi, dung dịch chứa albumin, dung dịch Dextran, Haes-steril, Gelofusine… được chỉ định với bệnh nhân cần bù nhanh lượng chất cụ thể, đảm bảo chức năng của cơ quan.

Mỗi loại dịch truyền sẽ phù hợp với mỗi đối tượng bệnh nhân và tình trạng sức khoẻ khác nhau. Trong đó, dịch đạm sữa chính là dịch truyền cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể bệnh nhân. Đạm sữa có thành phần gồm đầy đủ các nhóm dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Bởi vậy, dịch truyền này sẽ hỗ trợ quá trình điều trị, đồng thời giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng.

Tuy nhiên, người bệnh không được tự ý sử dụng nếu không có chỉ định của bác sĩ và sự theo dõi của nhân viên y tế trong quá trình truyền nuôi dưỡng tĩnh mạch. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại đạm truyền, nhưng người bệnh không tự ý truyền tại nhà mà phải thực hiện truyền tại cơ sở y tế gần nhất để đảm bảo an toàn khi sử dụng thuốc.

ThS.Lê Quốc Thịnh