Trong các phác đồ điều trị bệnh lý tăng huyết áp (THA) hiện nay, việc phối hợp hoạt chất được các thầy thuốc rất hay sử dụng. Một số bệnh nhân khi dùng đơn lẻ một thuốc huyết áp thường khó duy trì được mức huyết áp mục tiêu. Vì vậy, áp dụng phác đồ phối hợp thuốc trong điều trị THA đã trở nên ngày càng thông dụng, nhằm đạt được trị số huyết áp mong muốn cho người bệnh, đồng thời giúp bảo vệ mạch máu não, thận và tim.

Để giúp cho người bệnh bị THA không phải dùng đồng thời 2-3 hoặc 4 thuốc với các hoạt chất đơn lẻ có tác dụng hạ huyết áp đến mức cần duy trì, các nhà bào chế dược phẩm đã đưa ra thị trường khá nhiều dạng thuốc mà trong mỗi viên thuốc đã phối hợp nhiều hoạt chất có tác dụng hiệp đồng kiểm soát huyết áp, duy trì mức huyết áp an toàn cho người bệnh.

Vì vậy, hiện nay, các thuốc điều trị THA với thành phần hoạt chất phối hợp 2 hoặc 3 chất khác nhau rất phổ biến. Người dùng thuốc điều trị THA cần biết đặc tính của thuốc mình đang sử dụng để phối hợp với thầy thuốc lựa chọn dạng bào chế phù hợp với mỗi cá thể. Việc phối hợp hoạt chất trong một viên thuốc mang lại hiệu quả kiểm soát huyết áp tốt hơn và giảm nguy cơ bệnh lý khác cao hơn so với việc tăng liều dùng của một thuốc chỉ có một hoạt chất.

Một số nghiên cứu cho thấy, việc phối hợp 2 hoạt chất tương tác hiệp đồng trong một thuốc giúp làm giảm huyết áp nhiều hơn đến 5 lần so với việc tăng gấp đôi liều của thuốc chỉ có một hoạt chất. Ngoài ra, lợi ích của điều trị THA đa hoạt chất giúp tăng hiệu quả hạ áp, giảm tác dụng phụ của thuốc, có thể cải thiện độ dung nạp của bệnh nhân, giảm biến cố tim mạch và tử vong do biến cố đó.

Một số dạng thuốc điều trị THA phối hợp phổ biến hiện nay có trên thị trường là thuốc ức chế men chuyển (ACEI)/thuốc đối kháng thụ thể Angiotensin (ARB) kết hợp với chẹn kênh calcium. Dạng thuốc phối hợp ACEI/ARB với thuốc lợi tiểu cũng hay được lựa chọn do có tác dụng điều trị tốt. Có khá nhiều thuốc phối hợp một chất lợi tiểu kết hợp với ARB/ACEI/chẹn kênh calcium. Dạng thuốc phối hợp hoạt chất chẹn beta kết hợp với chẹn kênh calcium có tác dụng giãn mạch làm hạ huyết áp và duy trì liều điều trị khá dễ dàng.

Bệnh nhân THA lâu năm thường có kèm bệnh tiểu đường hoặc bệnh thận mạn- là những đối tượng có thể cần dùng phác đồ thuốc phối hợp 3 hoạt chất trở lên. Tuy nhiên, hiện này có ít số liệu đánh giá về việc sử dụng 3 thuốc huyết áp trở lên, nên việc dùng thuốc chủ yếu dựa trên kinh nghiệm của thầy thuốc. Khi bệnh nhân dùng một thuốc huyết áp mà không hiệu quả, các thầy thuốc có thể chọn cách tăng dần liều lượng của thuốc đang dùng hoặc thay thế thuốc đang sử dụng bằng thuốc khác.

Việc tăng liều hay thay thuốc sẽ phức tạp và có nguy cơ mắc các phản ứng có hại của thuốc (ADR) nhiều hơn. Vì vậy, nên lựa chọn phác đồ điều trị phối hợp 3 thuốc dùng trong 5 nhóm thuốc sau: Ức chế men chuyển (ACEi), ức chế thụ thể Angiotensin(ARB), lợi tiểu thiazide, chẹn kênh calcium và chẹn beta giao cảm.

Phối hợp thuốc điều trị THA với 4 thuốc cũng được sử dụng trong trường hợp nếu 3 thuốc huyết áp đã điều chỉnh liều tăng dần và thay thế thuốc nhưng không hiệu quả và bệnh nhân đã tầm soát kỹ các nguyên nhân có thể gây ra THA. Một số thuốc lợi tiểu kháng aldosterone như Spironolactone hay Eplerenone sẽ được lụa chọn đưa vào phác đồ điều trị. Đang dùng lợi tiểu với ACEIs/ARB và chẹn beta thì bổ sung chẹn kênh calcium; nếu đang dùng lợi tiểu + chẹn kênh calcium và thuốc ACEIs/ARB thì thêm chẹn beta.

Trong trường hợp không thể thêm được các thuốc lựa chọn hàng đầu, mới thêm các thuốc hàng 2 như chẹn alpha, giãn mạch trực tiếp... Phối hợp lợi tiểu với thuốc chẹn beta nên tránh ở các bệnh nhân có hội chứng chuyển hóa và bệnh nhân nguy cơ tiểu đường cao, trừ khi được chỉ định có lý do đặc biệt. Bởi, điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

Việc dùng nhiều thuốc với nhau có thể làm tăng nguy cơ hạ áp tư thế. Người bệnh bị THA đang điều trị bằng các thuốc phối hợp cần thay đổi tư thế một cách chậm và cần tập thói quen này. Bệnh nhân cần điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống, duy trì cân nặng hợp lý để giúp kiểm soát huyết áp tốt hơn.

Nhóm thuốc điều trị các bệnh lý tim mạch như THA có khá nhiều ADR không mong muốn. Trên thị trường thuốc hiện nay, các nhà thuốc đang giới thiệu, quảng cáo và bán khá nhiều thuốc phối hợp trên một hoạt chất với nhiều tên biệt dược của các hãng dược phẩm nổi tiếng để điều trị THA. Người bệnh THA cần đi khám bệnh, tuân thủ chỉ định của thầy thuốc, để lựa chọn dạng thuốc phù hợp với cơ địa của mình, tránh các ADR hay gặp khi dùng thuốc thường xuyên dài ngày và tránh nguy cơ phối hợp quá nhiều dễ bị hạ huyết áp quá mức cần phải duy trì.

ThS.Lê Quốc Thịnh