Thuốc Apixaban là một trong những thuốc chống đông máu đường uống thế hệ mới. So với Warfarin, thuốc có hiệu quả tương đương và tỷ lệ chảy máu thấp hơn, đặc biệt là xuất huyết não.

Apixaban được chỉ định dự phòng đột quỵ và thuyên tắc ở bệnh nhân có rung nhĩ không do van tim, điều trị huyết khối tĩnh mạch sâu và thuyên tắc phổi, dự phòng huyết khối tĩnh mạch ở bệnh nhân có thay khớp gối hoặc thay khớp háng. Thuốc được hấp thu tốt qua đường uống, có sinh khả dụng xấp xỉ 50%. Apixaban liên kết với protein khoảng 87%, với thể tích phân bố khoảng hơn 20L. Nó được chuyển hóa tại gan chủ yếu bởi Cytochrome P450. Liều dùng đường uống được bài tiết dưới dạng hợp chất gốc không thay đổi, tuy nhiên 25% liều dùng được bài tiết dưới dạng O-demethyl apixaban sulfat. Thời gian bán thải khoảng 13 giờ.

So với Warfarin, thuốc có hiệu quả tương đương, nhưng tỷ lệ chảy máu thấp hơn, đặc biệt là xuất huyết não. Apixaban có khoảng trị liệu tương đối rộng, không cần theo dõi xét nghiệm thường xuyên để hiệu chỉnh liều nhằm đảm bảo tác dụng và hạn chế tác dụng phụ. Ngoài ra, thuốc ít gặp tương tác với các thuốc khác và hầu như không cần lưu ý về chế độ ăn như thuốc kháng vitamin K. Tuy nhiên, một điểm đáng lưu ý là thuốc không được dùng để ngăn chặn huyết khối sau khi bệnh nhân đã thực hiện thay van tim nhân tạo, vì có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Do đó, nếu bệnh nhân có tiền sử thay van tim nhân tạo trước đây, thì cần báo cho bác sĩ điều trị để có thể lựa chọn thuốc một cách an toàn và phù hợp nhất với người bệnh.

Apixaban nên được dùng vào giờ cố định trong ngày bằng đường uống, có thể dùng cùng hoặc không cùng thức ăn. Nếu khó nuốt, với dạng bào chế bao film đang có trên thị trường, có thể nghiền viên thuốc và pha với nước để uống và khi đã pha dung dịch thuốc cần phải uống ngay. Nếu bạn quên dùng thuốc trong vòng 6 tiếng, bạn có thể dùng 1 viên và tiếp tục liều tiếp theo. Nếu đã quá 6 tiếng, bạn sẽ ngưng liều thiếu đó, đợi đến cữ tiếp theo và chỉ dùng 1 viên. Không uống gấp đôi liều. Việc quên dùng thuốc làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, vì vậy cần đảm bảo bạn luôn có dư sẵn thuốc tại nhà.

Cũng như tất cả các thuốc chống đông máu khác đều tăng nguy cơ chảy máu, khi dùng Apixaban cần lưu ý các triệu chứng chảy máu thể nhẹ hoặc nặng, ví dụ như chảy máu mũi, chảy máu chân răng (hay phát hiện khi đánh răng), bầm tím dưới da diện tích nhỏ. Nếu thấy da tái nhạt, cảm thấy rất yếu, mệt, khó thở, đau ngực, nôn ra máu hoặc đi đại tiện phân đen, phân đỏ có mùi tanh; chảy máu kéo dài trong chu kỳ kinh nguyệt... cần phải báo với thầy thuốc để hiệu chỉnh liều và theo dõi. Nhằm giảm nguy cơ chảy máu, bạn cần hạn chế tiếp xúc với các dụng cụ sắc nhọn như dao nhọn, dao cạo; hạn chế các hoạt động dễ gây chấn thương chảy máu như leo trèo, chạy nhảy...

Một số thuốc có thể làm ảnh hưởng đến nồng độ của Apixaban trong điều trị như Carbamazepine, Itraconazole, Ketoconazole, Phenytoin, Rifampin, Ritonavir… cần thận trọng nếu phối hợp. Các thuốc chống kết tập tiểu cầu như Aspirine, Clopidogrel, Ticagrelor... hay các thuốc kháng viêm giảm đau thuộc nhóm NSAID như Ibuprofen, Diclofenac... đều có khả năng làm tăng nguy cơ chảy máu khi người bệnh dùng kèm. Vì vậy, cần hết sức thận trọng khi dùng kèm các loại thuốc kể trên.

Nói chung, không nên dùng các thuốc khác, bao gồm cả thực phẩm chức năng và thuốc đông y khi điều trị chống đông bằng Apixaban. Khi phối hợp phải cân nhắc kỹ lợi ích/rủi ro để chọn thuốc phù hợp. Hạn chế dùng đồ uống có cồn trong khi sử dụng Apixaban. Thuốc Apixaban được đào thải ít qua thận, tuy nhiên đối với người bệnh có suy giảm chức năng gan và thận, cần chỉ định theo dõi thường xuyên hơn để hiệu chỉnh liều thuốc.

Điều trị chống đông là một trong những phác đồ cần kiểm soạt tốt bởi các thầy thuốc thuộc nhiều chuyên khoa như nội tim mạch, hồi sức cấp cứu, gây mê hồi sức và ngoại khoa. Tuy nhiên, theo khuynh hướng hiện nay ở nhiều nước trên thế giới là chuyển việc chăm sóc bệnh nhân mạn tính về tuyến dưới và điều trị tại nhà, vì vậy mọi người quan tâm và gia đình có bệnh nhân đang điều trị cũng cần hiểu biết về điều trị chống đông bằng thuốc Apixaban. Đặc biệt, cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng khi mua thuốc tại các nhà thuốc và dùng thuốc đúng theo quy định; phản ảnh với thầy thuốc ngay khi thấy những biểu hiện không mong muốn.

ThS.Lê Quốc Thịnh