Để hạn chế tình trạng ô nhiễm nhựa, 27 quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) nhất trí ngừng xuất khẩu chất thải nhựa sang các nước nghèo, bắt đầu từ giữa năm 2026.

Thỏa thuận này được đưa ra khi các nhà ngoại giao nhóm họp ở thủ đô Nairobi của Kenya để ký kết một hiệp ước toàn cầu về ô nhiễm nhựa. Đây được coi là sự đột phá trong việc giảm gánh nặng môi trường cho các nước thứ ba và là bước tiến mới của EU hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, bền vững.

Tờ báo Guardian của Anh dẫn lời bà Pernille Weiss, thành viên Đan Mạch tại Nghị viện châu Âu và là người phụ trách đề xuất nói trên, khẳng định châu Âu sẽ chịu trách nhiệm về chất thải nhựa của mình bằng cách cấm xuất khẩu sang các nước không thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) gồm các nước giàu.

"Một lần nữa, chúng tôi thực hiện tầm nhìn rằng chất thải là một tài nguyên, cần quản lý hợp lý và trong mọi trường hợp sẽ không gây hại cho môi trường hoặc sức khỏe con người"- bà Pemille Weiss nói.

Các quy định sẽ phải được Hội đồng châu Âu và Nghị viện châu Âu chính thức phê chuẩn trước khi có hiệu lực, từ đó dẫn tới các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn. Xuất khẩu chất thải nhựa sang 38 quốc gia OECD cũng sẽ phải tuân theo các điều kiện nghiêm ngặt, bao gồm nghĩa vụ áp dụng thủ tục thông báo và được chấp thuận trước bằng văn bản cũng như giám sát chặt việc tuân thủ. Ủy ban châu Âu (EC) sẽ giám sát tất cả hoạt động xuất khẩu rác thải sang các nước OECD và can thiệp nếu các quá trình này ảnh hưởng đến các nước tiếp nhận.

Những biện pháp trên được kỳ vọng sẽ "đặt ra tiêu chuẩn" trong việc ngăn ngừa các vấn đề về sức khỏe và môi trường bắt nguồn từ việc quản lý chất thải không bền vững ở các nước thứ ba.

Những năm qua, khoảng một nửa lượng rác thải nhựa xuất khẩu của EU đã đến các nước không thuộc OECD vốn có quy định quản lý chất thải lỏng lẻo hơn. Theo thống kê, mỗi năm, người châu Âu thải ra 25 triệu tấn rác nhựa nhưng chưa đến một phần ba (30%) trong số đó được tái chế.

Trên khắp thế giới, nhựa chiếm khoảng 85% rác thải trên bãi biển. Một số lượng lớn rác thải nhựa gửi đến Nam bán cầu thường không được xử lý đúng cách. Đa số được đưa vào bãi rác, đổ ra đại dương hoặc bị đốt vì các quốc gia không có khả năng xử lý rác thải một cách bền vững.

Theo dữ liệu của EU, sản lượng nhựa toàn cầu đã tăng theo cấp số nhân từ 1,5 triệu tấn năm 1950 lên 359 triệu tấn vào năm 2018. Để giải quyết vấn nạn rác thải, EU đã đặt mục tiêu tái chế 55% bao bì nhựa rác thải vào năm 2030, và EC đã công bố kế hoạch thành lập một nhóm nhằm phối hợp hành động giữa các nước thành viên trong việc phát hiện và ngăn chặn các chuyến hàng chất thải nhựa bất hợp pháp. Nỗ lực hợp tác này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm tính hiệu quả của các quy định mới.

Theo Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat), năm 2022, EU đã xuất khẩu hơn 1,1 triệu tấn rác nhựa sang các nước ngoài châu Âu như Malaysia, Indonesia... Nhưng với việc ngày càng nhiều nước châu Á đưa ra các hạn chế nhập khẩu rác nhựa từ phương Tây sau khi Trung Quốc áp đặt lệnh cấm vào năm 2018, các lựa chọn của châu Âu để loại bỏ rác thải đang dần thu hẹp.

Quyết định của EU ngừng xuất khẩu chất thải nhựa sang các nước nghèo là một bước tiến mới hướng tới giảm ô nhiễm nhựa và thúc đẩy quản lý chất thải có trách nhiệm. Bằng cách thực hiện các điều kiện chặt chẽ hơn đối với xuất khẩu chất thải nhựa và ưu tiên tái chế, EU đang làm gương cho các quốc gia khác trong cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa. Thỏa thuận này đánh dấu bước phát triển tích cực trong nỗ lực toàn cầu nhằm tạo ra một tương lai bền vững hơn.

Ngọc Tuấn