Mục tiêu Chương trình Chống lao TP.Hà Nội đặt ra trong năm 2024 là giảm nhanh tỷ lệ mắc bệnh mới, giảm số người mắc bệnh lao trong cộng đồng xuống dưới 45/100.000 dân, khống chế số người mắc bệnh lao đa kháng thuốc xuống dưới 5%; duy trì mạng lưới phòng chống lao từ thành phố đến quận, huyện và 100% xã, phường.

Hiện nay, dịch tễ lao trên địa bàn Hà Nội đang xếp ở mức trung bình so với khu vực miền Bắc (51/100.000 dân), với 4.057 bệnh nhân lao các thể được phát hiện năm 2023. Cụ thể: Năm 2023, có 106.086 trường hợp mắc lao các thể được phát hiện (tăng so với cùng kỳ năm 2021 và 2022 lần lượt là 34,4% và 2,2%); phát hiện lao kháng đa thuốc năm 2023 là 3.775 bệnh nhân (cao hơn các năm 2020, 2021, 2022 lần lượt là 7,8%, 45,8% và 9,5%). Tỷ lệ điều trị thành công của bệnh nhân lao được duy trì ở mức cao (trên 90%).

Năm 2023, BV Phổi Hà Nội đã tăng cường sàng lọc, phát hiện, thu nhận bệnh nhân lao kháng thuốc; đồng thời đẩy mạnh sàng lọc, phát hiện lao/HIV thông qua việc triển khai xét nghiệm HIV cho bệnh nhân lao và duy trì phối hợp sàng lọc phát hiện bệnh lao ở người có HIV bằng xét nghiệm Xpert-MTBRIF. Trong năm qua, số bệnh nhân lao được tư vấn xét nghiệm HIV là 3.941 người, chiếm 97,1%; số bệnh nhân lao/HIV là 103 người, chiếm 2,6%; số người được điều trị cả lao và ARV là 100 người, chiếm 97,3%.

BV Phổi Hà Nội đã tổ chức lồng ghép tầm soát các bệnh phổi, tăng huyết áp, đái tháo đường và sàng lọc phát hiện chủ động bệnh lao cho phạm nhân trong các trại giam, trại tạm giam và học viên các trung tâm bảo trợ, cai nghiện; đẩy mạnh phối hợp y tế công-tư; chuyển đổi mô hình hoạt động phối hợp y tế công-tư (PPM) từ mô hình 2 lên mô hình 4 cho 2 BV là BVĐK Thạch Thất và BVĐK Mỹ Đức…

Để tiến tới chấm dứt bệnh lao, WHO cũng như Chương trình Chống lao quốc gia hy vọng vào những đột phá mới như: Thuốc mới, phương pháp điều trị mới, công nghệ mới…, đặc biệt quan trọng là vắc-xin phòng bệnh lao. Giám đốc BV Phổi Hà Nội Nguyễn Văn Đông- Chủ nhiệm Chương trình Chống lao TP.Hà Nội cho biết: Mục tiêu Chương trình Chống lao TP.Hà Nội đặt ra trong năm 2024 là giảm nhanh tỷ lệ mắc bệnh mới, giảm số người mắc bệnh lao trong cộng đồng xuống dưới 45/100.000 dân; giảm tỷ lệ tử vong do lao trên địa bàn xuống dưới 4/100.000 dân. Đồng thời, giảm tối đa nguy cơ phát sinh tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn lao, khống chế số người mắc bệnh lao đa kháng thuốc với tỷ lệ dưới 5% trong tổng số người bệnh lao mới phát hiện.

Theo báo cáo của WHO, trong năm 2023, bệnh lao vẫn là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai trên thế giới trong số các bệnh truyền nhiễm vào năm 2022, chỉ sau bệnh Covid-19. Việt Nam là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 11 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 11 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới. Năm 2023, ước tính số liệu Việt Nam năm 2022 có thêm 172.000 người mắc lao và khoảng 13.000 người tử vong do lao.

Lao đa kháng thuốc ước tính khoảng 9.200 ca, chiếm 4,5% trong nhóm bệnh nhân lao mới và 15% trong nhóm đã từng điều trị. Ngoài ra, người bệnh lao đồng nhiễm HIV ước tính khoảng 4.300 ca, chiếm 2,5% trong số bệnh nhân lao được phát hiện.

Ông Nguyễn Bình Hòa- Phó Giám đốc BV Phổi Trung ương cho biết, WHO đã đưa ra khuyến cáo là đẩy mạnh tiêm chủng vắc-xin phòng bệnh. Đến thời điểm hiện nay, có 16 loại vắc-xin lao đã được nghiên cứu các thử nghiệm lâm sàng, trong đó vắc-xin M72 là nghiên cứu ít nhất một lần tiêm đã đạt qua được mức khuyến cáo của WHO với độ bảo vệ khoảng 50%. Việt Nam được lựa chọn là một trong 7 quốc gia triển khai nghiên cứu vắc-xin này. Các quốc gia được lựa chọn để triển khai nghiên cứu vắc-xin là những quốc gia có khả năng về nghiên cứu, đồng thời cũng là những nước có gánh nặng bệnh lao cao.

Theo các chuyên gia, hiện nay, công tác chống lao tại Việt Nam còn gặp không ít khó khăn và thách thức. Đó là vẫn còn tới hơn 40% bệnh nhân lao nằm trong cộng đồng chưa được phát hiện và điều trị. Ngoài ra, công tác sàng lọc phát hiện chủ động lao trong nhóm người nguy cơ cao tại vùng sâu, vùng xa còn gặp nhiều khó khăn; sự tham gia của của các tổ chức chính trị, xã hội, dân sự trong công tác phòng chống lao còn hạn chế…

Nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống bệnh lao trên địa bàn, thời gian tới, Hà Nội sẽ tổ chức tập huấn phát hiện, chẩn đoán, quản lý điều trị bệnh lao, lao kháng thuốc cho đội ngũ cán bộ y tế; đảm bảo 80% cơ sở y tế công lập và 30% cơ sở y tế ngoài công lập trên địa bàn tham gia phối hợp với Chương trình Chống lao TP.Hà Nội. Hà Nội cũng phát triển hoạt động phối hợp theo 5 mô hình phát hiện, chẩn đoán, quản lý điều trị tại các BV, PK công lập và ngoài công lập; tăng cường phát hiện, chẩn đoán, quản lý điều trị bệnh nhân lao áp dụng chiến lược 2X và các kỹ thuật chẩn đoán có chất lượng, kỹ thuật tiên tiến để tăng cường phát hiện lao sớm và điều trị có hiệu quả; phát hiện và thu nhận điều trị cho 5.200 người bệnh lao các thể.

Song song với đó, thành phố mở rộng can thiệp phát hiện chủ động cho những người ở trung tâm cải tạo, các cơ sở Methadone, người sống ở trung tâm bảo trợ xã hội, ưu tiên người già, người khuyết tật ở mọi lứa tuổi và nhóm dễ tổn thương khác; tổ chức hoạt động giám sát, quản lý, điều trị bệnh lao tại 100% đơn vị mạng lưới, giám sát thường niên, định kỳ hằng quý và đột xuất. Địa phương triển khai, ổn định mạng lưới, đảm bảo thuốc, vật tư; thực hiện hướng dẫn mới về quản lý bệnh nhân lao tại cộng đồng theo định hướng của Chương trình Chống lao quốc gia, đảm bảo triển khai thành công khám và điều trị bệnh lao theo BHYT.

Hà Hùng