Nợ công toàn cầu trong quý III năm nay đã lên mức cao kỷ lục 307.400 tỷ USD, trong đó tỷ lệ nợ công tính theo Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) ở các nền kinh tế đang nổi cũng ở mức cao chưa từng có.

Báo cáo ngày 16/11 của Viện Tài chính quốc tế (IIF) ước tính, nợ toàn cầu đến cuối năm 2023 sẽ lên tới 310.000 tỷ USD, tăng 25% trong 5 năm. IIF cho biết, nợ chính phủ trong quý III có mức tăng lớn nhất, trong khi nhiều quốc gia có mức thâm hụt ngân sách ở mức cao hơn nhiều so với giai đoạn trước đại dịch COVID-19. Khoảng 65% số nợ tăng trong quý vừa qua tập trung ở các nền kinh tế phát triển, dẫn đầu là Mỹ, Nhật Bản, Pháp và Anh. Các thị trường mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Mexico cũng ghi nhận mức tăng mạnh.

Báo cáo lưu ý thêm, nợ xấu chính phủ đã đạt mức cao kỷ lục trên 554 tỷ USD cho đến cuối năm 2022, trong đó khoảng một nửa là nợ trái phiếu. Dù tỷ lệ nợ trên GDP toàn cầu ít thay đổi ở mức 333%, tỷ lệ này lên tới 255% tại các thị trường mới nổi, cao hơn 32 điểm phần trăm so với cùng kỳ 5 năm trước, chủ yếu do nợ công tăng ở Nga, Trung Quốc, Ảrập Xêút và Malaysia. Tỷ lệ nợ công tính trên GDP ở Chile, Colombia và Ghana có mức giảm lớn nhất.

IIF cảnh báo, gánh nặng nợ nần vẫn đang gia tăng đối với các hộ gia đình và doanh nghiệp ở các nền kinh tế lớn, trong đó có cả Trung Quốc và Mỹ, gây tác động tiêu cực đến nhiều chủ trương, chính sách liên quan đến bầu cử và chuyển đổi năng lượng sạch. Dù vậy, báo cáo của IIF cho biết, nhu cầu đi vay của các doanh nghiệp đang xuống thấp nhất nhiều năm, do môi trường tài chính bị thắt chặt và rủi ro địa kinh tế tăng.

"Với nhu cầu vay vốn của các công ty ở mức thấp trong nhiều năm, trong bối cảnh điều kiện tài chính vẫn bị thắt chặt và sự phân mảnh địa kinh tế ngày càng tăng, triển vọng tài chính khí hậu ngày càng gặp rủi ro trong những quý gần đây, bằng chứng là việc phát hành nợ ESG chậm lại rõ rệt", IIF nhận xét.

Theo ông Emre Tiftik- người đứng đầu bộ phận nghiên cứu bền vững tại IIF, hơn 50 cuộc bầu cử sẽ diễn ra trong năm 2024, bao gồm bầu cử tại Mỹ, Ấn Độ, Nam Phi, Thổ Nhĩ Kỳ và Pakistan. Ông nhấn mạnh, trong bối cảnh tình trạng phân cực chính trị và căng thẳng địa chính trị gia tăng, những cuộc bầu cử sắp tới này có thể mở đường cho các chính sách dân túy - yếu tố có thể nới lỏng kỷ luật tài chính, làm gia tăng khoản vay và chi tiêu của chính phủ. Và, những điều nêu trên có thể khiến cho các thị trường càng biến động mạnh. 

Trong khi đó, lãi suất cao hơn cũng khiến chi phí trả nợ tăng vọt, khi một số nước tiếp tục vay số tiền khổng lồ để lấp vào sự chênh lệch giữa nguồn thu thuế và chi tiêu công.  Hiện nay, nợ tại Pakistan và Ai Cập đã chạm mức báo động. Tại Mỹ, số tiền trả lãi của chính phủ được dự báo chạm 15% thu ngân sách năm 2026, tăng so với 10% hiện tại. 

"Hiện nay hầu hết các quốc gia đều có mô hình tăng trưởng hoàn toàn dựa vào việc vay mượn. Và bất cứ khi nào khoản vay đó chậm lại, chúng ta sẽ thấy tốc độ tăng trưởng kém hơn. Về trung và dài hạn điều đó gây ra những hậu quả tiêu cực rất lớn. Nên chúng tôi rất lo lắng, đặc biệt nếu tốc độ tích lũy nợ đó cực kỳ nhanh", ông Tiftik nói. 

Theo dự đoán của IMF, tổng nợ công toàn cầu đang trên đà tăng nhanh, từ chiếm 20% GDP toàn cầu vào năm 2005 lên gần bằng quy mô nền kinh tế toàn cầu vào cuối thập niên này. Điều đáng lo ngại là bong bóng nợ tăng mạnh trong lúc tăng trưởng toàn cầu đang chậm lại, đồng nghĩa với việc các nước sẽ khó ổn định nợ.

Ngọc Tuấn