Nhân Kỷ niệm 10 năm ngày mất của nhà văn Tô Hoài (6/7/2014-6/7/2024), NXB Kim Đồng xuất bản tập truyện ngắn Mực Tàu giấy bản gồm 10 cuốn. Tập truyện khắc họa rõ nét đời sống và thế giới tinh thần trẻ em những năm trước 1945.

Nhà văn Tô Hoài viết Mực Tàu giấy bản từ trước năm 1945 nhưng đến hiện tại, những trang viết chân thực, chi tiết và giàu hình ảnh về đời sống sinh hoạt và thế giới tinh thần của trẻ em này vẫn đầy sự hấp dẫn. Truyện cho độc giả thấy được “thế giới học đường” trước năm 1945 có gì đặc biệt, từ việc tổ chức lớp học, dụng cụ học tập, cho tới những hình phạt với học sinh hư… Cuốn sách vì thế là tài liệu xác tín, nếu muốn tìm hiểu về đời sống trẻ em, về giáo dục truyền thống của Việt Nam một thời.

Mực Tàu giấy bản kể về Cang- một cậu bé thôn quê nhút nhát, suốt ngày quanh quẩn “chơi nhễu” với đám ngan, gà, chó, vịt… chính thức đóng sách, sắm sửa bút nghiên sang thầy đồ “ăn mày lấy đôi ba chữ thánh hiền”. Tuy nhiên, mọi chuyện không suôn sẻ như gia đình cậu mong đợi. Biết bao chuyện dở khóc dở cười đã xảy ra ở lớp học của thầy đồ Biền.

Tô Hoài ghi lại thế giới ấy bằng những chi tiết đắt giá chỉ trong vài chục trang của Mực Tàu giấy bản. Cậu học trò Cang hiện lên sống động như trong một bộ phim tài liệu về phong tục, tập quán. Từ cách ăn mặc, cách nói năng, các lễ nghi cho thấy cách vận hành một lớp học của thầy đồ làng, tiêu biểu cho hàng nghìn lớp học kiểu như vậy ở mỗi làng quê Việt. Ngoài lớp học của thầy đồ, người đọc được Tô Hoài cho ghé mắt quan sát các lớp học thời Tây trên phố, lớp học truyền bá chữ quốc ngữ tổ chức buổi tối tại đình làng.

Tô Hoài là một trong những nhà văn hiện đại lớn nhất của Việt Nam. Ông đã để lại di sản văn học phong phú, đa dạng, được bạn đọc nhiều thế hệ yêu mến. Chỉ riêng trong lĩnh vực viết cho thiếu nhi, Tô Hoài là một nhà văn hàng đầu. Trên hành trình hơn 70 năm cầm bút, ông đã dành cho tuổi thơ những “quà tặng” đặc sắc.

Được xem là nhà văn tả chân, đời sống sinh hoạt, hiện thực xã hội, con người nói chung và trẻ em nói riêng là chủ thể sáng tác thường xuyên của Tô Hoài. Như một “thư ký” cần mẫn của hiện thực, những tác phẩm có nhân vật là trẻ em và hướng về trẻ em, từ Mực Tàu giấy bản, đến các truyện ngắn như: Ghẻ đặc biệt; Nói về cái đầu tôi; U Tám; Thằng Nhó… dù mức độ thể hiện và hiệu ứng nghệ thuật sáng tác khác nhau, nhưng dễ nhận thấy tình cảm trìu mến ông dành cho trẻ em.

Mực Tàu giấy bản được ra mắt là một minh chứng cho thấy di sản văn học của Tô Hoài vẫn sáng lên bằng chính giá trị cho hôm nay và mai sau. Cùng bộ sách của nhà văn Tô Hoài với Mực Tàu giấy bản, trước đó, NXB Kim Đồng cũng đã ra mắt các cuốn: Mười năm; Quê nhà; Quê người; Giăng thề; Chuyện để quên; Lá thư tình đầu tiên; Những ngày đầu; Thành phố, gương mặt, con người; Giữ gìn 36 phố phường.

Anh Minh