Nhật Bản đang trong giai đoạn già hóa dân số nhanh, với tỷ lệ cứ 10 người thì có khoảng 1 người trên 80 tuổi.

Theo số liệu do Bộ Nội vụ Nhật Bản công bố mới đây, khoảng 12,59 triệu trong tổng số 124 triệu dân của nước này bước sang mốc tuổi trên, tăng 270.000 người so với cùng kỳ năm ngoái.

Dữ liệu cho thấy, nếu tính cả những người từ 75 tuổi trở lên thì con số này lần đầu tiên vượt ngưỡng 20 triệu, 720.000 người trong năm qua. Còn mở rộng hơn nữa, Nhật Bản có khoảng 36,23 triệu người từ 65 tuổi trở lên tính đến ngày 15/9/2023, với tỷ lệ kỷ lục 29,1% dân số hiện trên tuổi nghỉ hưu, trong đó có 20,51 triệu phụ nữ.

Các số liệu thống kê nói trên càng gây lo ngại, nhất là khi dân số Nhật Bản đã giảm 800.000 vào năm ngoái – với 1,56 triệu người chết trong khi chỉ có 771.000 em bé chào đời, đánh dấu năm thứ 15 liên tiếp dân số Nhật Bản suy giảm.

Số người già ngày càng nhiều có nghĩa là chi tiêu của chính phủ Nhật Bản cho y tế và lương hưu cũng phải tăng lên, hiện chiếm khoảng 1/3 tổng chi tiêu công. Mới đây, Bộ Y tế và Phúc lợi Nhật Bản đã yêu cầu ngân sách 33,73 nghìn tỷ Yen (228,3 tỷ USD) cho năm tài chính tiếp theo, tăng 587 tỷ yên (4 tỷ USD) so với năm nay.

"Đơn giản là mọi người sống thọ hơn, phần lớn nhờ vào chế độ ăn uống tốt, lối sống lành mạnh, thuốc men ngày càng tốt hơn và tiêu chuẩn chăm sóc sức khỏe cao ở Nhật Bản", tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng dẫn lời giáo sư Tsukamoto Yoko, chuyên gia kiểm soát nhiễm trùng tại Đại học Khoa học Y tế Hokkaido. "Không có gì lạ khi thấy những người ở độ tuổi 80, và thậm chí 90, đến bệnh viện để phẫu thuật rồi được phép về nhà [ngay] sau đó".

"Mọi người cũng nhận thức được rằng họ cần phải chăm sóc sức khỏe tinh thần của mình. Đã có nhiều nghiên cứu cho thấy những người lớn tuổi có nhiều tương tác xã hội và kích thích tinh thần sẽ có sức khỏe tốt hơn và sống thọ hơn những người chỉ tập trung vào tập thể dục", bà nói thêm.

Giáo sư Tsukamoto cho biết, trong nhiều năm, các chính phủ ở Nhật Bản đã cố gắng tìm cách khuyến khích các cặp vợ chồng trẻ sinh con nhưng dường như không đạt được kết quả. "Điểm mấu chốt là việc sinh con ở hầu hết các nước phát triển đều rất tốn kém, vì vậy đây không phải là vấn đề chỉ riêng ở Nhật Bản", bà nhấn mạnh.

Hồi tháng 2 vừa qua, Thủ tướng Fumio Kishida cảnh báo đất nước đang "trên bờ vực" của một cuộc khủng hoảng dân số và công bố gói chi tiêu mới trị giá 20 nghìn tỷ Yen để hỗ trợ các cặp vợ chồng trẻ mong muốn có con. Con số này tương đương 4% GDP Nhật Bản, gần gấp đôi số tiền chi ra để cố gắng đảo ngược tỷ lệ sinh giảm mạnh vào năm 2021.

Tuy nhiên, đảo ngược cuộc khủng hoảng sẽ là một thách thức lớn.

Liên Hợp Quốc dự đoán tất cả 38 quốc gia thành viên hiện tại của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) sẽ trở thành những xã hội siêu già vào năm 2050.

Nhật Bản hiện có tỷ lệ người trên 80 tuổi lớn nhất trên toàn cầu và các nghiên cứu của Liên Hợp Quốc chỉ ra con số này sẽ tăng lên, chiếm 15,1% dân số vào năm 2050, vượt qua Đức với 14,4% và Hàn Quốc với 13,9%. Cũng theo dự báo của Liên Hợp Quốc, vào năm 2100, có tới 18,5% dân số Nhật Bản sẽ ở độ tuổi từ 80 trở lên, vượt xa Hàn Quốc với 18,7%.

Bất chấp những áp lực từ tình trạng dân số già đi nhanh chóng đang đè nặng lên Nhật Bản, giáo sư Tsukamoto tin chắc nước này chưa sẵn sàng cho một biện pháp có thể đưa ra lời giải nhanh nhất: nhập cư.

"Một quốc gia như Mỹ được thành lập dựa trên nhập cư, nhưng Nhật Bản không được xây dựng theo cách tương tự. Nhật Bản cần tập trung vào tự động hóa, trí tuệ nhân tạo và phát triển công nghệ robot nhiều hơn để bù đắp cho lực lượng lao động đang bị thu hẹp", giáo sư Tsukamoto phân tích.

Hoàng Dương