Nợ công tăng cao kỷ lục, căng thẳng địa chính trị đe dọa chia cắt hệ thống thương mại toàn cầu và tình trạng năng suất tăng chậm kéo dài có nguy cơ kìm hãm đà tăng trưởng kinh tế thế giới.

Cảnh báo trên được đưa ra trong một nghiên cứu mới được trình bày tại Hội nghị các ngân hàng trung ương Jackson Hole do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tổ chức tại bang Wyoming (Mỹ) cuối tuần trước. Theo các chuyên gia, việc các chính phủ liên tiếp chi những khoản tiền khổng lồ để đối phó với khủng hoảng tài chính toàn cầu và hậu quả từ đại dịch COVID-19 đã khiến gánh nặng nợ công tăng vọt trong 15 năm qua. Tình trạng này được đánh giá là khó có thể "đảo ngược ".

Nghiên cứu nêu rõ, kể từ năm 2007, nợ công toàn cầu đã tăng trung bình từ mức tương đương 40% GDP (Tổng sản phẩm quốc nội) lên 60% GDP. Ngay cả tại các nước tiên tiến, con số này còn cao hơn nhiều. Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới, hiện đang có khoản nợ chính phủ cao hơn GDP, so với khoảng 70% GDP cách đây 15 năm.

Nhà kinh tế học Serkan Arslanalp tại Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Giáo sư Barry Eichengreen tại Đại học California (Mỹ) nhận định rằng, việc giảm nợ khó có thể thực hiện được trên thực tế. Theo hai chuyên gia này, nhiều nền kinh tế sẽ không thể giải quyết được gánh nặng nợ nần do xu hướng dân số già hóa nên sẽ cần nguồn tài chính công mới cho các nhu cầu như chăm sóc sức khỏe và lương hưu. Trong khi đó, lãi suất tăng mạnh từ mức thấp nhất lịch sử cũng đang làm tăng thêm chi phí trả nợ, và sự chia rẽ chính trị khiến các quốc gia khó đạt được thặng dư ngân sách, thậm chí là khó duy trì mức hiện tại.

Ông Arslanalp và ông Eichengreen nhấn mạnh lạm phát- trừ khi bất ngờ tăng lên trong một thời gian dài sẽ không giúp giảm bớt tỷ lệ nợ và việc tái cơ cấu nợ đối với các nước đang phát triển càng trở nên khó khăn hơn khi nhóm chủ nợ ngày càng mở rộng. Hai tác giả nghiên cứu cảnh báo các chính phủ sẽ phải chật vật với những khoản nợ cao tiếp nối nhau từ chính phủ này sang chính phủ khác. Điều này đòi hỏi các nước phải tập trung nhiều hơn vào hạn chế chi tiêu, cân nhắc tăng thuế và cải thiện quy định của các ngân hàng để tránh những vụ vỡ nợ có thể xảy ra.

"Các nước đang ở trong tình thế mong manh hơn. Họ sử dụng nhiều nguồn lực tài chính để đối phó với đại dịch. Sau đó, bạn chứng kiến các lực lượng định hướng chính sách, sự chia rẽ địa kinh tế, căng thẳng thương mại...", nhà kinh tế trưởng của IMF, ông Pierre-Olivier Gourinchas, bình luận trong một cuộc phỏng vấn bên lề hội nghị ở Wyoming. Chuyên gia này cho rằng nếu một phần thế giới đi đến điểm bế tắc và không có sự bứt tốc thì điều đó sẽ gây ra áp lực rất lớn về nhân khẩu học và di cư.

Theo ông Gourinchas, tăng trưởng kinh tế toàn cầu có khả năng sẽ ổn định theo xu hướng khoảng 3%/năm, thấp hơn nhiều so với mức 4% từng được dự báo trong thời kỳ kinh tế Trung Quốc tăng trưởng nhanh đẩy GDP toàn cầu tăng cao hơn. Ông cho rằng điều này có liên quan đến tình trạng già hóa dân số ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản và Đức. Các công nghệ mới có thể tăng năng suất trong những năm tới nhưng ngược lại có thể gây xáo trộn thị trường lao động.

Ngọc Tuấn