Có tới 88-93% DN và các chủ thể liên quan khác chưa từng biết tới hoặc chỉ nghe nói sơ qua về Thỏa thuận xanh EU hoặc các chính sách, quy định cụ thể triển khai Thỏa thuận mà Liên minh Châu Âu (EU) đã thực hiện đến thời điểm này.

Thông tin trên được Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chia sẻ tại Hội thảo “Thoả thuận xanh EU tác động tới xuất khẩu của Việt Nam: Những điều DN cần biết” tổ chức hôm nay (16/11). Hội thảo do VCCI tổ chức với sự hỗ trợ của Viện FNF (CHLB Đức), nhằm hỗ trợ các DN sản xuất, xuất khẩu tìm hiểu, tuân thủ và thích ứng với các tiêu chuẩn xanh trong khuôn khổ Thỏa thuận xanh EU.

Thị trường EU (Châu Âu) được đánh giá là một trong những khu vực tích cực nhất trên thế giới trong các nỗ lực chuyển đổi xanh này, đặc biệt là việc thông qua và triển khai Thỏa thuận xanh EU (European Green Deal từ đầu năm 2020). Đây cũng là một trong những điểm đến quan trọng hàng đầu của xuất khẩu Việt Nam. Vì vậy, việc EU từng bước thực thi các mục tiêu trong Thỏa thuận xanh sẽ có những tác động trực tiếp đến các hoạt động sản xuất, xuất khẩu hàng hóa từ Việt Nam vào thị trường này.

Ông Nguyễn Quang Vinh- Phó Chủ tịch VCCI cho biết, xây dựng nền kinh tế có mức phát thải tối thiểu, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên, ngăn chặn tình trạng suy giảm hệ sinh thái, hay còn gọi là quá trình “chuyển đổi xanh”, đang và sẽ là xu hướng tất yếu toàn cầu. Thỏa thuận xanh là gói các sáng kiến chính sách khung của EU nhằm mục tiêu xây dựng EU thành khu vực trung hòa về phát thải khí nhà kính vào năm 2050 và giảm thiểu việc sử dụng các nguồn lực tự nhiên trong phát triển kinh tế.

Là thị trường có sức mua lớn nhất nhì toàn cầu, EU trước nay luôn nằm trong tốp đầu về kim ngạch xuất khẩu của hàng hóa Việt Nam. Mặc dù bối cảnh kinh tế khó khăn hiện tại có thể làm suy giảm tạm thời cầu ở thị trường này, EU vẫn là thị trường rất tiềm năng với xuất khẩu Việt Nam, đặc biệt với những cơ hội từ Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU. Năm 2022, thị trường EU chiếm tới 12,6% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đi toàn thế giới, tăng trưởng 16,7% so với năm 2021, cao hơn đáng kể so với mức tăng trưởng chung đi tất cả các thị trường (10,5%).

Từ thực tế trên, việc theo dõi và thích ứng với các chính sách trong khuôn khổ Thoả thuận xanh EU liên quan tới sản phẩm của mình là đòi hỏi cấp bách đối với DN sản xuất, xuất khẩu của Việt Nam để duy trì xuất khẩu bền vững ở thị trường EU nói riêng và nhiều thị trường khác cũng đang có những hành động chuyển đổi xanh theo hướng tương tự.

Tuy nhiên, một khảo sát nhanh do VCCI thực hiện tháng 8/2023 cho thấy, có tới 88-93% DN và các chủ thế liên quan khác nhau chưa từng biết tới hoặc chỉ nghe nói sơ qua về Thoả thuận xanh hoặc các chính sách, quy định cụ thể triển khai thoả thuận này mà EU đã thực hiện. Trong khi đó, không ít các chính sách xanh của EU có ảnh hưởng trực tiếp tới hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này đã được ban hành hoặc đang dự thảo và sẽ được thông qua trong thời gian tới.

Theo TS.Nguyễn Thị Thu Trang- Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, Thỏa thuận xanh EU có 9 thành tố trong Thoả thuận rất chung, nhưng tính đến tháng 10/2023 có 58 hành động (bao gồm các chương trình, chiến lược hành động, văn bản pháp luật lớn) được EU ban hành và dự kiến ban hành để triển khai Thoả thuận này. “Đây chỉ là bước được thống kê, tuy nhiên còn nhiều hành động khác mà Trung tâm WTO chưa thống kê được”- TS.Nguyễn Thị Thu Trang cho biết.

Trong khi đó, tác động của chính sách đến mỗi lĩnh vực khá rộng. Với nhóm hàng nông sản thực phẩm, chiến lược “từ trang trại đến bàn ăn” với loạt chính sách thắt chặt việc sử dụng nông hóa phẩm, bao bì đóng gói, ghi nhãn, truy xuất nguồn gốc xanh của sản phẩm nhập khẩu. Với nhóm hàng hóa chế biến-chế tạo (điện tử, CNTT, nhựa, dệt may...), kế hoạch hành động về kinh tế tuần hoàn mới của EU với 35 nhóm hành động đang được triển khai. Bên cạnh đó, các chính sách đơn lẻ cũng ảnh hưởng trực tiếp tới một số loại sản phẩm cụ thể nhập khẩu vào EU như quy định về chống phá rừng- EUDR (áp dụng cho cà phê, ca cao, gỗ...), hay cơ chế điều chỉnh carbon tại biên giới- CBAM nhằm vào sắt thép, nhôm, xi măng…

Danh sách các chính sách xanh có tác động trực tiếp tới hàng hoá xuất khẩu vào EU sẽ còn tiếp tục được nối dài cùng tiến trình triển khai các mục tiêu trong Thoả thuận xanh EU đến năm 2050 của EU, đặc biệt trong giai đoạn từ nay tới năm 2030. Cũng theo đại diện Trung tâm WTO, Thoả thuận xanh EU sẽ có 3 tác động lớn với xuất khẩu của Việt Nam, trong đó có gia tăng các tiêu chuẩn xanh với hàng hoá, gia tăng trách nhiệm tài chính xanh của nhà sản xuất và gia tăng trách nhiệm giải trình.

Tại Hội thảo, GS-TS.Andreas Stoffers- Giám đốc Quốc gia Viện FNF Việt Nam bày tỏ: “Để có thể vượt qua khủng hoảng có thể xảy ra, đạt mục tiêu ngắn và dài hạn, nền kinh tế Việt Nam cần nâng cao sức chống chịu và phát triển bền vững, trong đó tiến tới sản xuất xanh, xuất khẩu xanh là một yếu tố quan trọng”. Theo đó, đầu tư FDI, đầu tư công, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu rất quan trọng để tăng cường năng lực tự chủ của Việt Nam.

Cũng theo đánh giá, do chịu tác động từ suy giảm kinh tế, lạm phát cao, EU giảm chi tiêu mua sắm các sản phẩm thông thường và xa xỉ, khiến khối lượng đơn đặt hàng từ Việt Nam giảm. Dự kiến cả năm nay, xuất khẩu sang khu vực thị trường quy mô 450 triệu dân khó bằng năm ngoái...

Thái An