Ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng là vấn đề thường niên đối với các quốc gia Nam Á khi mùa đông đến gần, và không khí lạnh, nặng khiến ô nhiễm bị giữ lại trong một lớp sương mù dày đặc.

Mức độ ô nhiễm không khí độc hại đang làm gián đoạn cuộc sống của hàng triệu người ở Nam Á, buộc nhiều trường học phải đóng cửa, khiến các sự kiện thể thao bị ảnh hưởng và người dân được khuyên nên ở trong nhà để tránh gặp phải các vấn đề về sức khỏe.

Theo hãng tin Reuters, Nam Á đã trở thành điểm nóng toàn cầu về ô nhiễm không khí, với các nghiên cứu xác định có 4 trong số các quốc gia ô nhiễm nhất thế giới và 9 trong số 10 thành phố ô nhiễm nhất nằm ở khu vực này. 

Tuần trước, Lahore, thành phố đông dân thứ hai tại Pakistan với hơn 13 triệu dân, đã buộc phải đóng cửa trường học, công viên, trung tâm thương mại và văn phòng sau khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) tăng vọt lên hơn 400, mức được đánh giá nguy hiểm đối với sức khỏe con người.

Nguyên nhân là Nam Á đã trải qua quá trình tăng trưởng rõ rệt về công nghiệp hóa, kinh tế và dân số trong hai thập niên qua. Các yếu tố này thúc đẩy nhu cầu đối với năng lượng và nhiên liệu hóa thạch. Trong khi một số nguồn gây ô nhiễm như công nghiệp và phương tiện giao thông ảnh hưởng đến hầu hết các quốc gia, thì Nam Á có thêm các hoạt động khác như đốt nhiên liệu để nấu ăn và sưởi ấm, hỏa táng và đốt chất thải công nghiệp. Chẳng hạn tại New Delhi (Ấn Độ), khoảng 38% ô nhiễm trong năm năm là từ thói quen đốt gốc rạ sau khi thu hoạch lúa ở các bang lân cận là Punjab và Haryana. 

Gia tăng số phương tiện giao thông cũng là yếu tố khiến ô nhiễm thêm trầm trọng. Ở Ấn Độ và Pakistan, số xe máy và ôtô đã tăng gấp 4 lần kể từ đầu những năm 2000.

Theo dữ liệu của chính phủ Ấn Độ, New Delhi có trung bình 472 phương tiện trên 1.000 dân, với gần 8 triệu phương tiện chạy trên đường tính đến năm 2022. IQAir- công ty công nghệ Thụy Sĩ điều hành nền tảng giám sát chất lượng không khí AirVisual đã xếp New Delhi là thủ đô ô nhiễm nhất thế giới trong bốn năm liên tiếp. Trong bảng xếp hạng được IQAir công bố hôm 13/11 vừa qua, chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở thành phố này ở mức nguy hiểm là 407, trong khi thủ phủ tài chính Mumbai đứng thứ 6 toàn cầu với chỉ số AQI ở mức 157, trong khi thành phố Kolkata ở miền đông Ấn Độ đứng thứ 7 với AQI 154.

Chỉ số AQI từ 400 - 500 được đánh giá là có ảnh hưởng đến những người có sức khỏe tốt và gây nguy hiểm cho những người đang mắc bệnh, trong khi AQI ở mức 150- 200 gây khó chịu cho người mắc bệnh hen suyễn, phổi và tim mạch. AQI ở mức 0- 50 được coi là tốt.

Những năm qua, các chính phủ ở Nam Á đã triển khai nhiều biện pháp để hạn chế ô nhiễm, đưa ra các kế hoạch cải thiện chất lượng không khí, lắp đặt thêm thiết bị giám sát ô nhiễm và khuyến khích sử dụng nhiên liệu sạch. Tuy nhiên, tình hình vẫn chưa được cải thiện đáng kể.

Theo các chuyên gia, các nước trong khu vực vẫn chưa có đủ sự phối hợp để giải quyết vấn đề khi mà bụi ô nhiễm có thể di chuyển hàng trăm kilômét và tác động đến các quốc gia khác ngoài nơi chúng xuất phát. Chẳng hạn, khoảng 30% ô nhiễm ở các thành phố lớn nhất của Bangladesh bắt nguồn từ Ấn Độ, di chuyển theo gió từ Tây Bắc sang Đông Nam. Do đó, các biện pháp trên toàn quốc hoặc toàn thành phố nhằm hạn chế không khí độc hại không mang lại nhiều hiệu quả.

Ngọc Tuấn