Cùng với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của khoa học công nghệ, sự ra đời của các bảo tàng “ảo” sử dụng tiện ích công nghệ kĩ thuật hiện đại, giúp con người cơ hội được tham quan, ngắm nhìn hiện vật… ở mọi lúc, mọi nơi là một xu thế tất yếu. Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 như hiện nay, việc đẩy mạnh các bảo tàng “ảo” lại càng có ý nghĩa!

Thu hẹp khoảng cách, rút gọn thời gian

Theo lối truyền thống, một người phải đến tận bảo tàng mới có thể ngắm nhìn các hiện vật được trưng bày, và thường chỉ giới hạn trong những chủ đề nhất định phù hợp đặc điểm, chức năng riêng của từng bảo tàng cũng như từng đợt trưng bày. Nhưng với bảo tàng “ảo” thì chỉ cần có máy tính hay điện thoại thông minh có kết nối internet, người xem dù ở bất cứ địa điểm nào, vào bất cứ thời gian nào thuận tiện cho bản thân, cũng có thể có một chuyến tham quan đầy hứng thú. Và điều đặc biệt, không giới hạn về số bảo tàng như khi đến tham quan trực tiếp, với bảo tàng “ảo”, người xem có thể liên tiếp tham quan các bảo tàng khác nhau, ngắm nhìn các hiện vật trưng bày với chủ đề khác nhau để gia tăng thêm sự hiểu biết cũng như so sánh, đối chiếu tiện lợi.

Dù là “ảo” nhưng các hiện vật được trưng bày với sự hỗ trợ tích cực của công nghệ có thể mang đến cho người xem những không gian sống động, nhất là trong việc tái hiện quá khứ. Vấn đề chỉ là người xem có muốn và sẵn sàng tham gia vào chuyến du hành “vượt thời gian” và không gian này hay không? Việc truy cập vào bảo tàng online hay các triển lãm trực tuyến rất dễ dàng, chỉ với vài cái click chuột là cả một không gian rộng lớn, đa sắc màu hiện ra. Những mũi tên xuất hiện trong chuyến tham quan bảo tàng online sẽ hướng dẫn người xem nên rẽ trái hay phải, đi thẳng hay quay lại trong chuyến hành trình của mình. Người xem vì thế cũng không ngại việc “lạc đường” phải đi lòng vòng… Và đặc biệt, chuyến tham quan này cũng khá riêng tư, phù hợp nhu cầu từng đối tượng khi chỉ có người xem độc hành cùng giọng thuyết minh mô tả về các hiện vật.

Công nghệ 360 VR tour đang được áp dụng hiện nay là một ưu điểm nổi trội, giúp mô phỏng những điều không có ở hiện tại. Những câu chuyện của quá khứ với không gian, nhân vật… có thể được tái hiện một cách sống động gắn với hiện vật. Tham quan “ảo” cũng không giới hạn về thời gian tham quan, người xem có thể tùy thích xem xét kĩ càng những hiện vật và câu chuyện mình thích; quan sát, di chuyển qua các phòng trưng bày chứ không phải “đứng yên” xem ảnh chụp hay hiện vật trong tủ kính. Còn về phía bảo tàng, việc mở ra các tour “ảo” cũng giúp tăng doanh thu qua dịch vụ thu phí tham quan từ xa, hạn chế bớt phần nào tác động từ con người tới hiện vật trưng bày…

Lựa chọn tất yếu trong giai đoạn dịch bệnh

Những trưng bày thực tế và chuyến tham quan ảo luôn là lựa chọn song song của không ít bảo tàng trên thế giới, nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách tham quan. Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch Covid-19 bùng phát và diễn biến phức tạp, sự chuyển hướng sang các chuyến tham quan 360 VR tour là tất yếu để duy trì hoạt động cũng như tránh tập trung đông người.

Việc các bảo tàng trên thế giới mở cửa “online” đã góp thêm một loại hình giải trí không kém phần hấp dẫn cho mọi người bên cạnh các chương trình giải trí trực tuyến khác. Tại Pháp, Bảo tàng Louvre miễn phí tham quan cho du khách qua màn hình với khu vực:The Advent of the Artist (Cuộc phiêu lưu của nghệ sĩ); Egyptian antiquities Galerie d’Apollon (Bộ sưu tập cổ vật Ai Cập D’Apollon) và Remains of the Louvre’s Moat (Những di tích của Louvre). Mỗi khu vực đều được thiết kế kiểu tham quan không giống nhau; mỗi tác phẩm đều có thông tin đầy đủ bằng tiếng Anh và hình ảnh phóng to.

Hay Bảo tàng Van Gogh ở Thủ đô Amsterdam (Hà Lan)- nơi lưu giữ bộ sưu tập Van Gogh lớn nhất thế giới với hơn 200 bức tranh, 500 bản vẽ và khoảng 700 lá thư, cũng mở tour tham quan thực tế “ảo” dành cho những người yêu nghệ thuật.

Tại các quốc gia tiên tiến trên thế giới như Mỹ, Anh, Đức, Italia, hàng loạt các bảo tàng khoa học như Bảo tàng Lịch sử tự nhiên quốc gia Mỹ; Bảo tàng quốc gia không quân Mỹ; Bảo tàng Lịch sử khoa học của ĐH Oxford (Anh); Bảo tàng Hải dương học quốc gia Đức; Bảo tàng Lịch sử tự nhiên London (Anh); Bảo tàng Galileo Galilei… cũng đã lựa chọn xu hướng tham quan “ảo” này.

Ở nước ta, thời gian qua, một số bảo tàng cũng tiếp cận với hình thức này. Như Trung tâm Bảo tồn Hoàng thành Thăng Long ra mắt người xem triển lãm trực tuyến ảo 360 độ tại “Di tích cách mạng nhà và hầm D67”. Hay Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước mở triển lãm trực tuyến “Thống nhất non sông” tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia II TP.HCM, sử dụng công nghệ tham quan ảo bằng việc mô phỏng không gian triển lãm với kiến trúc giả lập tương đồng thực tế, giúp khán giả tham quan và tương tác trên mạng diện rộng, vượt mọi rào cản địa lý.

Hướng đi mới mẻ này đã tạo không ít bất ngờ, hấp dẫn với du khách. Bằng chứng là ngay khi Trung tâm bảo tồn Hoàng thành Thăng Long ra mắt trưng bày trực tuyến “Thần tốc- Táo bạo- Bất ngờ- Chắc thắng” và tour tham quan ảo 360 tại Di tích cách mạng Nhà và Hầm D67, chỉ riêng tháng đầu tiên đã có 3.000 lượt truy cập. Dễ thấy, trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hoành hành, mọi người đều hạn chế đi lại và tiếp xúc trực tiếp thì việc tham quan các bảo tàng “ảo” như thế này là lựa chọn hợp lý, tiết kiệm chi phí đi lại, đồng thời đảm bảo an toàn phòng chống dịch. Điều này cũng cho thấy sự nhanh nhẹn, bắt kịp xu thế của các bảo tàng.

Trung tâm Lưu trữ quốc gia II là đơn vị đầu tiên trong ngành lưu trữ áp dụng công nghệ thực tế ảo vào tổ chức trưng bày triển lãm. Ông Đặng Thanh Tùng- Cục trưởng Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, cho biết: “Định hướng của lưu trữ quốc gia trong thời gian tới sẽ là nỗ lực giới thiệu nhiều hình thức tiếp cận cho công chúng có quan tâm. Làm sao để các trung tâm lưu trữ thành các điểm đến tham quan, nghiên cứu không giới hạn cho người dân cả trong và ngoài nước; thành nơi cung cấp tư liệu tham khảo chính thống, chuẩn xác dành cho mọi đối tượng quan tâm đến di sản văn hóa lịch sử của Việt Nam”. Hơn nữa, việc mở triển lãm ảo là một cách tiếp cận gần gũi với công chúng, đi theo xu hướng chung của thế giới.

Thanh Xuân