Đây là kiến nghị được nhiều đại biểu đưa ra tại buổi thảo luận về những giải pháp chính sách để kiểm soát hiệu quả quỹ BHXH, do Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội vừa tổ chức.

Quy định pháp luật cần cụ thể hơn

Báo cáo tình hình thực hiện chế độ, chính sách BHXH những tháng đầu năm 2020, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Hùng Sơn cho biết, tính đến hết tháng 9/2020, cả nước có 15,51 triệu người tham gia BHXH (đạt 94,7% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao và chiếm khoảng 31,5% so với lực lượng lao động trong độ tuổi). Do đó, để hoàn thành kế hoạch, từ nay đến cuối năm, toàn Ngành cần phải phát triển mới 869.000 người tham gia BHXH (trong đó gồm 1,1 triệu người tham gia BHXH bắt buộc và 1,06 triệu người tham gia BH thất nghiệp; riêng BHXH tự nguyện đã vượt kế hoạch 231.000 người).

Ông Bùi Sỹ Lợi phát biểu tại buổi thảo luận

Cũng trong 9 tháng qua, toàn ngành BHXH đã giải quyết cho 94.913 người hưởng chế độ BHXH hàng tháng (tăng 13,2% so với cùng kỳ năm 2019). Trong đó, gồm: 79.499 người được giải quyết hưởng chế độ hưu trí (tăng 17% so với cùng kỳ năm 2019); 605.908 người hưởng chế độ BHXH một lần (tăng 8% so với cùng kỳ năm 2019)...

Cũng theo ông Lê Hùng Sơn, ngay từ những tháng đầu năm 2020, tình hình dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng rất lớn đến công tác thu BHXH, BH thất nghiệp. Công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH, BH thất nghiệp gặp khó khăn do các DN không mở rộng sản xuất kinh doanh; thậm chí nhiều DN phải ngừng sản xuất kinh doanh hoặc giải thể, phá sản, khiến NLĐ phải ngừng việc (chấm dứt HĐLĐ, nghỉ không lương, tạm hoãn HĐLĐ). Từ đó, dẫn đến số thu BHXH, BH thất nghiệp cũng bị ảnh hưởng mạnh, nhiều DN gặp khó khăn nên tiếp tục nợ thêm tiền đóng BHXH, BH thất nghiệp. “Tính đến tháng 9/2020, số đối tượng tham gia BHXH, BH thất nghiệp giảm hơn 500.000 người so với cuối năm 2019 và còn 905 DN với 82.238 NLĐ và số tiền trên 329 tỷ đồng tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất”- Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn cho biết.

Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn báo cáo tình hình thực hiện chính sách BHXH

Vì vậy, để giải quyết những vướng mắc trên, theo ông Lê Hùng Sơn, BHXH Việt Nam đề xuất chính sách pháp luật cần được quy định cụ thể, rõ ràng; nhất là cần sớm thể chế hóa quy định để nhóm NLĐ có quan hệ lao động nhưng không có HĐLĐ được tham gia BHXH bắt buộc. Đồng thời, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý DN, người quản lý và điều hành HTX không hưởng tiền lương, NLĐ làm việc theo chế độ linh hoạt. Chỉ quy định DN, tổ chức sự nghiệp đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài lập danh sách tham gia và có trách nhiệm thu tiền của NLĐ để đóng vào quỹ BHXH.

Ngoài ra, cần sửa đổi quy định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp đối với NLĐ thấp nhất bằng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của NLĐ; tăng mức hỗ trợ mức đóng cho NLĐ tham gia BHXH tự nguyện, linh hoạt hơn về mức hỗ trợ, cần quy định mức hỗ trợ tối thiểu để địa phương nào có điều kiện thì có cơ chế hỗ trợ thêm một phần mức đóng BHXH tự nguyện. Ngoài ra, cần quy định xử lý nợ đối với đơn vị phá sản, rút giấy phép kinh doanh, chủ bỏ trốn còn nợ nhưng không còn khả năng trả nợ để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ.

Cần có giải pháp thu hút NLĐ tham gia BHXH

Cho ý kiến về việc kiểm soát quỹ BHXH, ông Nguyễn Bá Hoan- Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cho rằng, chi phí quản lý BHXH, BH thất nghiệp năm 2021 nên tiếp tục thực hiện theo Nghị quyết số 528/2018/UBTVQH14. Từ năm 2022 trở đi, việc giao dự toán và thực hiện chi phí quản lý BHXH, BH thất nghiệp cần tiếp tục được điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tiễn hoạt động bộ máy và các định hướng của Trung ương Đảng về cải cách chính sách tiền lương (Nghị quyết số 21-NQ/TW) và cải cách chính sách BHXH (Nghị quyết số 28-NQ/TW).

Buổi thảo luận về việc kiểm soát hiệu quả quỹ BHXH

Cụ thể, Trung ương đã quy định đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, hoặc tự bảo đảm chi thường xuyên và các quỹ tài chính nhà nước ngoài NSNN được thực hiện cơ chế tự chủ tiền lương theo kết quả hoạt động như DN (Nghị quyết số 21-NQ/TW). Bên cạnh đó là nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BH thất nghiệp (Nghị quyết số 28-NQ/TW). Song song với đó, phải hoàn thiện bộ máy tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BH thất nghiệp theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đẩy mạnh cải cách TTHC, thực hiện dịch vụ công trực tuyến mức độ 4; hoàn thiện, đẩy mạnh kết nối CSDL quốc gia về BH với các hệ thống CSDL có liên quan. Tiếp tục hiện đại hóa quản lý BHXH, đầu tư phát triển công nghệ và phương pháp quản lý tiên tiến trong tổ chức thực hiện BHXH, BH thất nghiệp...

Cũng theo ông Nguyễn Bá Hoan, để tiếp tục thực hiện có hiệu quả chi phí quản lý BHXH, BH thất nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công và mở rộng diện bao phủ BHXH, cần cân nhắc một số giải pháp. Cụ thể: Cơ quan BHXH và cơ quan thực hiện chính sách BH thất nghiệp của ngành LĐ-TB&XH cần hoàn thiện danh mục vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo, bản mô tả công việc, xác định cơ cấu CCVC, xác định khung năng lực theo từng vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo. Theo đó, việc xây dựng danh mục vị trí việc làm cần gắn với xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật đối với dịch vụ công về BHXH, BH thất nghiệp.

Đề cập đến việc thực hiện BH thất nghiệp, bà Lê Thị Nguyệt- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội cho rằng, thực tế những năm qua, số lượng người tham gia BHXH có tăng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Mặt khác, vẫn còn tình trạng NLĐ nhảy việc, làm gia tăng lao động chuyển đổi công việc để hưởng BH thất nghiệp... dẫn đến không đảm bảo an sinh xã hội. “Vì vậy, Bộ LĐ-TB&XH cùng với BHXH Việt Nam rà soát lại những đối tượng như trên để không ảnh hưởng và đảm bảo thực hiện công tác an sinh xã hội tốt hơn”- bà Nguyệt đề nghị.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thanh Xuân (Đoàn ĐBQH TP.Cần Thơ) nhận định, hiện số lượng người cao tuổi và NLĐ không được đóng BHXH vẫn còn nhiều. Mặc khác, số lượng người muốn hưởng BHXH một lần gia tăng cũng tác động đến chính sách an sinh xã hội. Một trong những nguyên là nhiều DN chưa tham gia BHXH cho NLĐ; trong khi đó nhiều NLĐ cũng chưa chú trọng tới việc tham gia BHXH của mình. Để khắc phục tình trạng này, Bộ LĐ-TB&XH cần đưa thêm giải pháp hữu hiệu và cơ quan soạn thảo Luật BHXH cũng cần nghiên cứu, không nên cứng nhắc một số điều khoản để thúc đẩy DN cũng như NLĐ tham gia BHXH.

Kết luận tại buổi thảo luận, ông Bùi Sỹ Lợi- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội đánh giá cao ý kiến của các thành viên Ủy ban và các đại biểu tham dự vào việc kiểm soát quỹ BHXH hiệu quả. Đồng thời, ông Lợi cũng yêu cầu BHXH Việt Nam cùng với Bộ LĐ-TB&XH đánh giá lại việc thực hiện BHXH, xem các DN, người dân, NLĐ tham gia như thế nào; cũng như việc thực hiện BHXH tác động đến phát triển kinh tế-xã hội ra sao. Từ đó, có giải pháp hiệu quả nhằm thực hiện tốt chính sách này.

V.Thu