Mất an ninh lương thực và nước là một trong những vấn đề toàn cầu quan trọng đang đe dọa nhân loại hiện nay và tình trạng này ngày càng nghiêm trọng bất chấp những tiến bộ vượt trội của công nghệ.

Trong một bài viết mới đây, TS.Majid Rafizadeh- nhà khoa học chính trị người Mỹ gốc Iran từng tốt nghiệp Đại học Harvard chỉ ra mối quan hệ giữa sản xuất lương thực và biến đổi khí hậu là hai chiều và gắn với nhau. Quá trình sản xuất lương thực toàn cầu tạo ra hơn 1/3 tổng lượng khí thải nhà kính do con người gây ra, và theo ông, đây là một trong những nguyên nhân góp phần khiến nhiệt độ nóng lên và biến đổi khí hậu toàn cầu.

Câu hỏi đặt ra là, tại sao chỉ riêng quá trình sản xuất lương thực đã có thể tạo ra hơn 1/3 lượng khí thải nhà kính do con người gây ra? Câu trả lời là, phần lớn liên quan đến cách thức thực phẩm được sản xuất, chế biến, bảo quản, đóng gói, phân phối, tiêu thụ và thậm chí thải bỏ.

Các quy trình sản xuất thực phẩm, bao gồm cả việc sử dụng phân bón, là nguyên nhân hàng đầu gây ra "khí thải từ hệ thống thực phẩm, tương đương 39% tổng lượng khí thải". Sử dụng đất chiếm 38% và phân phối đóng góp 29%. Trong tổng lượng khí nhà kính phát thải từ hệ thống thực phẩm, khí mê-tan từ chăn nuôi và trồng lúa chiếm tới 35%. 

Đó là lý do chúng ta cần phải tập trung sự chú ý vào các yếu tố liên quan đang làm trầm trọng thêm vấn đề này. Đầu tiên là lãng phí thực phẩm. Gần một phần ba tổng số thực phẩm toàn cầu bị lãng phí mỗi năm, tương đương mức có thể nuôi sống gần một nửa dân số thế giới. 

Trung Quốc, Ấn Độ và Mỹ là ba nước có lượng rác thải thực phẩm cao nhất, lần lượt vượt trên 91, 68 và 19 triệu tấn. Có báo cáo cho rằng nếu rác thải thực phẩm là một quốc gia thì đây sẽ là quốc gia lớn thứ ba trên thế giới về lượng phát thải khí nhà kính.

Các vấn đề khác góp phần gây ra biến đổi khí hậu trong hệ thống sản xuất thực phẩm bao gồm kỹ thuật không bền vững và kém hiệu quả vẫn được sử dụng trong trồng trọt và công nghiệp nông nghiệp. Khi dân số thế giới tăng lên, sản xuất thực phẩm trở thành một ngành kinh doanh có lợi nhuận ngày càng cao. Do vậy một số tập đoàn đã tập trung vào việc sản xuất nhiều thực phẩm hơn với chi phí thấp hơn mặc dù điều này có thể gây tổn hại lâu dài đến đất nông nghiệp, đất đai, động vật, đa dạng sinh học, hệ sinh thái và khí hậu.

Ở chiều ngược lại, khí hậu thay đổi nhanh chóng và hiện tượng toàn cầu nóng lên lại tác động tiêu cực đến ngành nông nghiệp, tàn phá rừng và đất đai, gây ra nhiều hạn hán hơn, khiến việc sản xuất trở nên khó khăn hơn. Thế giới hiện phải đối mặt với tình trạng căng thẳng hoặc khan hiếm nước ngày càng nghiêm trọng, với nhu cầu ở một số khu vực thường xuyên cao hơn nguồn cung.

Khi một ngành hoặc lĩnh vực nào đó trong xã hội chịu tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu, hàng loạt lĩnh vực khác cũng bị ảnh hưởng theo do có các mối liên hệ khăng khít với nhau. Ví dụ, hạn hán kéo dài ở một số vùng có tác động tiêu cực đến sản xuất lương thực và vấn đề cung cấp nước, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe con người, đồng nghĩa với gây thêm áp lực và căng thẳng cho hệ thống y tế.

Tuy nhiên, biến đổi khí hậu không chỉ liên quan đến tình trạng hạn hán kéo dài hơn mà còn gây ra lũ lụt thường xuyên và thảm khốc hơn, vì nhiệt độ không khí ấm hơn dẫn đến tan băng nhiều hơn và mực nước biển dâng cao. Ngoài ra, biến đổi khí hậu còn gây hại cho vật nuôi, gây ra nhiều vụ cháy rừng hơn, làm giảm đa dạng sinh học, tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của các đợt nắng nóng, bão và lốc xoáy, đồng thời làm suy thoái đất…

Về lâu dài, nếu một số thiệt hại như khan hiếm nước và thiếu tài nguyên nông nghiệp tiếp tục gia tăng đến mức tài nguyên nước ngọt cạn kiệt ở một số quốc gia, an ninh quốc gia và ổn định chính trị sẽ bị ảnh hưởng.  

Do đó, theo TS.Majid Rafizadeh, các nước cần phải nhanh chóng hành động, ngăn chặn hoặc hạn chế cuộc khủng hoảng do con người gây ra này, bởi thiệt hại có thể trở nên không khắc phục nổi.

Hoàng Dương