Năm nay, với chủ đề “Nước là sự sống, nước là thực phẩm. Không để ai bị bỏ lại phía sau!”, Ngày Lương thực Thế giới 16/10 tập trung nêu bật vai trò quan trọng của nước đối với sự sống trên trái đất và nâng cao nhận thức toàn cầu về tầm quan trọng của việc quản lý nước trong bối cảnh dân số tăng nhanh, phát triển kinh tế, đô thị hóa và biến đổi khí hậu đe dọa nguồn nước sẵn có.

Mọi hoạt động của con người đều sử dụng đến nước. Nước là một trong những yếu tố quyết định sự phát triển kinh tế-xã hội của mỗi quốc gia. Nước là nền tảng của lương thực. Trung bình mỗi người cần uống từ 2-4 lít nước/ngày. Để làm ra số lương thực cần dùng cho mỗi người trong một ngày phải mất từ 2.000-5.000 lít nước.

Tiếp cận nguồn nước sạch là một trong số 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của LHQ, mặc dù vậy, trên thế giới vẫn còn khoảng 2 tỷ người sử dụng nước không an toàn và 2,4 tỷ người sống ở các quốc gia đang trong tình trạng căng thẳng về nguồn nước: 50% dân số toàn cầu đối mặt tình trạng thiếu nước và tình hình này sẽ ngày càng trầm trọng thêm do biến đổi khí hậu. Tình trạng khan hiếm nước ảnh hưởng đến 11% dân số Liên minh châu Âu (EU) trong mùa hè 2023. Tại châu Á, hơn 74% dân số khu vực Nam Á phải sống trong cảnh thiếu nước nghiêm trọng, con số này ở Trung Đông và Bắc Phi là 83%.

Các quốc gia châu Mỹ cũng đang đối mặt với bài toán khan hiếm nguồn nước cho sản xuất lương thực và sinh hoạt, chẳng hạn như Chính phủ Peru cuối tháng trước phải ban bố tình trạng khẩn cấp tại 544 khu vực trong vòng 60 ngày nhằm ứng phó nguy cơ thiếu nước; Uruguay chật vật trong bảo đảm nguồn nước do vừa hứng chịu đợt hạn hán tồi tệ nhất trong hơn 70 năm trở lại đây…

Theo khuyến cáo của LHQ, 2/3 dân số trên thế giới sẽ đối mặt nguy cơ mất an ninh về nước sau năm 2030 nếu không có các biện pháp quyết liệt ngay từ bây giờ. Bởi trên thực tế, cả khối lượng và chất lượng nước trên thế giới đều đang suy giảm nhanh chóng do việc quản lý kém, khai thác nước ngầm quá mức, ô nhiễm và biến đổi khí hậu trong hàng thập kỷ qua. Nhiều báo cáo cho thấy, những quốc gia, khu vực là “điểm nóng” về nguồn nước cũng chính là nơi thường có số người bị suy dinh dưỡng nhiều nhất; hơn 80% lượng nước được thải ra môi trường không được xử lý hoặc tái sử dụng; 17% tổng số thực phẩm có sẵn cho người tiêu dùng trên toàn thế giới bị vứt bỏ mỗi năm, dẫn đến lãng phí nước được sử dụng để sản xuất ra chúng.

Vì vậy, trước những thách thức về nước trên toàn cầu, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp LHQ (FAO) đưa ra thông điệp cho Ngày Lương thực Thế giới năm 2023 là: “Nước là cuộc sống, nước là thức ăn. Không để ai bị bỏ lại phía sau!”, tập trung nêu bật vai trò quan trọng của nước đối với sự sống trên trái đất và nâng cao nhận thức toàn cầu về tầm quan trọng của việc quản lý nước trong bối cảnh dân số tăng nhanh, phát triển kinh tế, đô thị hóa và biến đổi khí hậu đe dọa nguồn nước sẵn có. Theo đó, nêu rõ 70% tổng lượng nước ngọt trên thế giới hiện được sử dụng cho lĩnh vực nông nghiệp, vậy nên việc thay đổi cách thức sản xuất trong lĩnh vực này được coi là nhiệm vụ quan trọng nhất.

Để đạt được an ninh nước và lương thực toàn cầu, FAO lưu ý các quốc gia trên thế giới cần lưu tâm đến nguyên tắc 4R: Giảm thiểu; Tái sử dụng; Tái chế và Thay thế. Nghiên cứu, đầu tư các biện pháp quản lý nước hiệu quả và sáng tạo, như công nghệ tưới tiêu và lưu trữ nước hiện đại; các giải pháp dựa trên cơ sở khoa học để giải quyết tình trạng khan hiếm nước và ứng phó lũ lụt. Ví dụ, ở khu vực Sahel của châu Phi, thúc đẩy cơ giới hóa để cải thiện cơ sở hạ tầng nước và hỗ trợ hộ nông dân tiếp cận nguồn nước; ở Sri Lanka và Zambia, thí điểm cánh đồng lúa đa chức năng để nuôi cá và tôm, bên cạnh sản xuất lúa gạo…

Về Việt Nam, quốc gia của chúng ta được đánh giá là có nguồn tài nguyên nước khá phong phú cả về nguồn nước mặt trong các hệ thống sông, hồ, lượng mưa và nguồn nước dưới lòng đất. Tuy nhiên, nguồn nước mặt ở Việt Nam phân bổ không đều và đang đối mặt với nhiều vấn đề về ô nhiễm, khan hiếm, cạn kiệt cả về mức độ và quy mô. Các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu làm nước biển dâng, xâm nhập mặn, rừng đầu nguồn bị suy giảm cũng gây ra những tác động không nhỏ tới nguồn nước.... Năm 2012, Việt Nam đã thông qua Luật Tài nguyên Nước với mục tiêu phát triển và quản lý bền vững tài nguyên nước bền vững- đây là căn cứ để Việt Nam tiếp tục đạt được những cột mốc an ninh nước và lương thực, để “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Tùng Anh