Montelukast (tên biệt dược Singulair) là thuốc được dùng trong điều trị hen dưới dạng liệu pháp bổ sung ở những bệnh nhân hen dai dẳng từ nhẹ đến trung bình không được kiểm soát đầy đủ khi dùng Cortecosteroid dạng hít. Thuốc cũng được chỉ định trong điều trị dự phòng hen, trong đó chủ yếu là co thắt phế quản do gắng sức. Ngoài ra, nó còn có tác dụng giảm các triệu chứng viêm mũi dị ứng theo mùa và viêm mũi dị ứng quanh năm.

Montelukast là một kháng sinh đối kháng thụ thể leukotrien. Cơ chế hoạt động của chất này là ngăn chặn phóng thích Leukotrienes, chất hóa học sản sinh ra trong bệnh viêm phế quản và làm nặng thêm tình trạng hen suyễn và dị ứng. Từ đó, giúp giảm viêm đường hô hấp và giúp cơ thể dễ thở hơn. Để chữa hen, nên uống thuốc vào buổi tối. Với viêm mũi dị ứng, thời gian dùng thuốc tùy thuộc vào nhu cầu của từng bệnh nhân.

Sử dụng thuốc thường xuyên giúp ngăn chặn chứng thở khò khè, khó thở do hen suyễn và làm giảm số lượng cơn hen xuyễn xảy ra. Dạng dùng phổ biến hiện nay là viên nén bao film hàm lượng 10mg để uống và viên nén 10mg để nhai trước khi uống. Hiện nay, có nhiều người bị hen đã sử dụng Singulair 10mg dạng viên nén nhai trước khi tập thể dục để ngăn ngừa tình trạng co thắt phế quản và có thể giúp làm giảm các triệu chứng và các cơn hen suyễn cấp tính.

Khi sử dụng thuốc Montelukast bào chế dạng viên nén nhai, bệnh nhân cần nhai nát thuốc trước khi uống trôi bằng nước lọc. Không dùng kèm thuốc với các thuốc hoặc thức ăn khác để tránh xảy ra tương tác. Nếu thuốc còn hạn sử dụng nhưng có dấu hiệu đổi màu, chảy nước, có mùi mốc, thì không nên tiếp tục sử dụng.

Trên thị trường, ngoài dạng bào chế Montelukast ở dạng viên thuốc để uống hoặc nhai, còn có dạng cốm hạt để uống. Dạng bào chế này thích hợp dùng cho trẻ em. Cốm hạt Montelukast để uống có thể cho trực tiếp vào lưỡi hoặc vào miệng để mềm ra rồi uống bằng nước. Phụ huynh cũng có thể rắc cốm thuốc vào một thìa thức ăn mềm như cháo hoặc bột với nhiệt độ bình thường của phòng để giúp trẻ dễ nuốt hoặc hòa tan trong một thìa sữa mẹ hoặc dung dịch nuôi dưỡng trẻ, ở nhiệt độ phòng.

Cần phải sử dụng ngay trong vòng 15 phút sau khi mở gói thuốc theo hướng dẫn ghi trên vỏ sản phẩm. Khi đã trộn với thức ăn hoặc với sữa mẹ, dùng dịch nuôi dưỡng trẻ, không được giữ để dùng cho lần sau. Cốm hạt Montelukast không được pha vào các dung dịch nước uống có ga hoặc đồ ngọt khác, ngoài sữa mẹ và dung dịch nuôi dưỡng trẻ. Nên uống nước lọc ngay sau khi nhai viên thuốc hoặc ăn các hỗn dịch có pha cốm hạt thuốc nói trên. Thuốc hấp thu nhanh sau khi uống, sinh khả dụng của thuốc ít bị ảnh hưởng bởi thức ăn, nên thời gian uống thuốc có thể linh hoạt tuỳ theo cá thể bệnh nhân. Tuy nhiên, tốt nhất nên uống thuốc vào buổi tối trước khi đi ngủ.

Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã có cảnh báo về hậu quả thay đổi tâm thần và hành vi nghiêm trọng liên quan đến sử dụng Monntelukast, bao gồm hành vi có ý định tự tử hoặc tự tử ở người bệnh có sử dụng thuốc này. Tác dụng phụ của thuốc Montelukast là gây rối loạn tâm thần, kích động, hành động hung hăng hoặc chống đối, lo âu, trầm cảm, mất phương hướng, rối loạn chú ý, mộng mị bất thường, ảo giác, mất ngủ, suy giảm trí nhớ, tâm thần, bồn chồn không yên, rung cơ, mộng du… đã được ghi nhận. Người dùng thuốc cũng có thể bị rối loạn hệ thần kinh gây chóng mặt, buôn ngủ, cảm giác bất thường, giảm cảm giác, thậm chí co giật…

Vì vậy, khi sử dụng cần cân nhắc các lợi ích và nguy cơ của Montelukast khi quyết định kê đơn hoặc tiếp tục cho bệnh nhân sử dụng thuốc. Hiện nay, đã có nhiều lựa chọn thay thế Montelukast để điều trị an toàn và hiệu quả bệnh hen phế quản. Thầy thuốc cần khai thác tiền sử bệnh lý tâm thần của bệnh nhân. Khuyến cáo tất cả các bệnh nhân về biến cố tâm thần kinh khi bệnh nhân được kê đơn Montelukast. Các cảnh báo về các tác dụng phụ trên đã có trong thông tin kê đơn, tuy nhiên, nhiều cán bộ y tế và bệnh nhân/người chăm sóc không có nhận thức về nguy cơ này, nên biến cố tự tử và các tác dụng phụ khác tiếp tục được báo cáo.

Bệnh nhân và người chăm sóc bệnh nhân nên ngừng Montelukast và liên hệ với cán bộ y tế ngay nếu có thay đổi hành vi hoặc các triệu chứng tâm thần kinh mới, hành vi hoặc ý định tự tử xảy ra. Người nhà bệnh nhân cần theo dõi các dấu hiệu tâm thần kinh trên tất cả các bệnh nhân được điều trị bằng Montelukast. Cần hướng dẫn kỹ cách dùng thuốc Montelukast, tuân thủ liều lượng và giải thích các nguy cơ liên quan đến an toàn dùng thuốc để người bệnh hợp tác và thông tin kịp thời trong suốt quá trình điều trị bằng Montelukast.

ThS.Lê Quốc Thịnh