Nhu cầu nguồn nhân lực tại các DN hiện nay đang phát triển theo hướng thu hút nhân lực có trình độ cao, nhân lực qua đào tạo… Do vậy, để thích ứng với nhu cầu, việc phát triển nguồn nhân lực phải hướng đến trình độ và cũng phải tranh thủ thời cơ dân số vàng, Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 lan rộng ra hầu hết các quốc gia trên thế giới, ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế toàn cầu, Việt Nam không tránh khỏi những tác động xấu đến các lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh… Tuy nhiên, những quyết định chính xác, kịp thời của Chính phủ trong việc thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội theo hướng “khoanh vùng” nhỏ nhất có thể, còn các vùng khác phải ở trong “trạng thái bình thường mới” để phát triển cùng với tác động tích cực từ những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và người dân đã góp phần quan trọng giúp nền kinh tế vững vàng vượt qua khó khăn.

Nhận định của chuyên gia cho thấy, các khu kinh tế có nhiều dấu hiệu khởi sắc hơn trong Quý II và Quý III/2020. Trong đó, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản tiếp tục duy trì tốc độc tăng trưởng dương 2,93%, công nghiệp và xây dựng tăng 2,95%, dịch vụ tăng 2,93%. Các hoạt động kích cầu tiêu dùng, du lịch được triển khai mạnh mẽ, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tháng 9/2020 tăng 2,9% so với tháng trước… Như vậy, dù bị ảnh hưởng của đại dịch, nền kinh tế Việt Nam vẫn có một kết quả ấn tượng, những nỗ lực của Chính phủ đã ổn định nền kinh tế và trở thành điểm thu hút dịch chuyển đầu tư FDI đến Việt Nam.

Theo ông Đỗ Văn Sử- Phó Cục trưởng Cục Đầu tư Nước ngoài (Bộ KH-ĐT) các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đánh giá lao động Việt Nam có ưu điểm như: Chất lượng và hiệu quả của giáo dục nghề nghiệp có bước chuyển biến tích cực; kỹ năng nghề nghiệp của người tốt nghiệp các cơ sở GDNN đã được nâng lên, ở nhiều nghề, kỹ năng nghề của lao động Việt Nam đã đạt chuẩn quốc tế; lao động qua đào tạo nghề nghiệp tham gia vào hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân và đã đảm nhận được các vị trí, công việc phức tạp mà trước đây phải do chuyên gia nước ngoài thực hiện; trên 80% người học tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm ngay sau khi tốt nghiệp.

Tuy nhiên, nhân lực của nước ta cũng có những hạn chế là chất lượng, hiệu quả đào tạo của nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu; Chưa gắn bó hữu cơ với nhu cầu nhân lực của từng ngành, lĩnh vực cụ thể và yêu cầu của đổi mới cơ cấu kinh tế- xã hội. Bên cạnh đó, việc chuẩn bị đào tạo nhân lực đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 còn có những khó khăn và chưa triển khai được nhiều; mạng lưới cơ sở giáo dục nghề còn bất cập về phân bố giữa các vùng miền, ngành nghề, trình độ đào tạo; quy mô nhỏ.

Dưới góc độ khác, bà Trần Thị Lan Anh- Phó Tổng Thư ký kiêm Giám đốc Văn phòng Giới và sử dụng lao động (VCCI) chia sẻ, theo Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP.Hồ Chí Minh, nhu cầu về nguồn nhân lực tại doanh nghiệp hiện nay đang phát triển theo hướng thu hút nhân lực có trình độ cao, nhân lực qua đào tạo chiếm đến 82,92%. Trong đó, nhu cầu nhân lực có trình độ đại học trở lên chiếm 12,46%, cao đẳng chiếm 17,04%, trung cấp chiếm 26,04%, sơ cấp nghề- công nhân kỹ thuật lành nghề chiếm 27,38%.

Như vậy, chúng ta chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động và hội nhập. Việc đuổi kịp yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực trong thực tiễn đang là một vấn đề. Số liệu của Tổng Cục thống kê cho thấy ngành Nông nghiệp, Lâm nghiệp có tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo là cao nhất trong các ngành chiếm 34,5% tổng số lao động của ngành. Một số ngành khác như Du lịch, Thủy sản cũng được chuyên gia này đưa ra số liệu thống kê cho thấy tình trạng lao động chưa qua đào tạo hoặc có trình độ thấp còn chiếm tỷ lệ cao. Do vậy, Giáo dục nghề nghiệp cần phải đầu tư và có những biện pháp trọng tâm để đáp ứng nhu cầu đào tạo lao động từ thực tế nói trên.

Đề cập các kỹ năng, nhóm kỹ năng nhà tuyển dụng quan tâm trong thời gian tới, ông Trương Anh Dũng- Tổng cục Trưởng Tổng cục GDNN (Bộ LĐ-TB&XH) cho biết, đại dịch Covid-19 gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2020 đã tạo ra một bức tranh không mấy triển vọng cho thị trường lao động toàn cầu trong thời gian tới. Số lượng việc làm mất đi sẽ vượt qua số lượng “việc làm của tương lai được tạo ra”. Đáng quan tâm, sự xuất hiện việc làm mới trong tương lai dự báo sẽ thiếu hụt về kỹ năng khi nhu cầu về kỹ năng do công việc thay đổi trong 5 năm. “40% DN được khảo sát cho biết họ sẽ giảm lực lượng lao động do tích hợp công nghệ, 94% các lãnh đạo DN báo cáo rằng họ mong đợi nhân viên có thêm các kỹ năng mới, tăng mạnh so với mức 65% vào năm 2018”- ông Dũng cho biết.

Cũng theo ông Trương Anh Dũng, thành công trong việc kiểm soát dịch Covid-19 cộng với nỗ lực cải cách giúp Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, việc chạy đua thu hút dòng vốn FDI từ các quốc gia khác trong khu vực đang tạo sức ép cạnh tranh lớn chưa từng có đối với chúng ta.

Các chuyên gia kinh tế nhận định có 5 lĩnh vực các tập đoàn có xu hướng dịch chuyển vào là công nghệ thông tin và công nghệ cao, công nghiệp phụ trợ, thiết bị điện tử, thương mại điện tử và logistics, hàng tiêu dùng và bán lẻ. “Do vậy, chúng ta cần phải có các giải pháp chuẩn bị nhân lực có kỹ năng nghề để vừa đón làn sóng dịch chuyển đầu tư, vừa tranh thủ thời cơ dân số vàng, vừa thích ứng với Cách mạng Công nghiệp 4.0, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế góp phần tăng năng suất lao động và nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia”- ông Dũng nhấn mạnh.

N.Hà