Đây là đề xuất được đưa ra tại Hội thảo khoa học Đánh giá chính sách, pháp luật về hiến, lấy, ghép mô, tạng tại Việt Nam do Viện Nghiên cứu lập pháp phối hợp với Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam tổ chức ngày 26/11.

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Hoàng Phúc- Phó Giám đốc Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia cho biết, theo quy định tại Điều 5 của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác, chỉ người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác. Như vậy, nếu một người chưa đủ 18 tuổi thì không có quyền đăng ký hiến tặng mô, tạng khi còn sống hay hiến tặng sau khi chết não và cũng không tiếp nhận được tạng của người hiến tặng nếu xác định chết não và dưới 18 tuổi. Tuy nhiên, thời gian qua, một số trường hợp chẩn đoán chết não nhưng người chết não chưa đủ 18 tuổi nên không thể tiếp nhận mô, tạng của người chết não đó. Điều này không đáp ứng tâm nguyện của gia đình người chết não là còn được nghe nhịp đập trái tim hay lá phổi... của con mình trong lồng ngực của ai đó như một sự hiện hữu tiếp diễn trên cuộc đời này sau khi đã hiến tạng. Chính quy định này gây lãng phí nguồn tạng hiến tặng cũng như không đáp ứng được tâm nguyện của gia đình người chết não.

Theo quy định của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác, người đã hiến sống được chăm sóc, phục hồi sức khỏe miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến tại cơ sở y tế và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí; được cấp thẻ BHYT miễn phí; được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép của cơ sở y tế. Tuy vậy, Luật hiện hành lại không quy định kinh phí sẽ được lấy từ nguồn nào? từ ngân sách Nhà nước (quỹ riêng) hay thông qua BHYT? Mặt khác, Luật BHYT cũng không có nội dung nào quy định về thanh toán chi phí cho việc sàng lọc, thăm khám, chuẩn bị trước, trong khi hiến cũng như phục hồi sức khỏe miễn phí ngay sau khi hiến. “Theo quy định, kinh phí để xét nghiệm cho quá trình hiến tạng do người tình nguyện hiến tặng chi trả, cho dù người đó có thẻ BHYT cũng không được thanh toán đầy đủ, đồng bộ. Ngoài ra, cơ sở y tế cũng không có kinh phí để thanh toán cho mục chi này. Đây là một “lỗ hổng” về chính sách, pháp luật để khuyến khích đối với người hiến tặng mô, tạng khi còn sống”- ông Phúc nhận định.

Tại hội thảo các đại biểu cho rằng, để góp phần chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe Nhân dân cũng như bảo đảm quyền lợi cho người hiến tạng và quyền lợi của thân nhân người chết não hiến tạng, cần rà soát, hệ thống hoá, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định trong hệ thống các văn bản quy định về chính sách, pháp luật hiến, lấy, ghép mô, tạng hiện hành. Theo đó, mở rộng độ tuổi đối với người hiến tặng mô, tạng chết não theo hướng, bất kỳ người nào nếu chết não (dù dưới 18 tuổi) được gia đình xác quyết là khi còn sống, người đó có nguyện vọng hiến tặng mô, tạng nếu chẳng may qua đời. Đối với người hiến khi còn sống, bên cạnh quy định độ tuổi từ đủ 18 đối với người hiến tặng cùng huyết thống, cần bổ sung quy định mở rộng điều kiện độ tuổi đối với người hiến tặng không cùng huyết thống. Theo đó, cần nâng cao độ tuổi hiến tặng lên 30 hoặc 35 tuổi bởi ở độ tuổi này người hiến thường đã hoàn thiện cả về thể chất, tinh thần và đã cơ bản ổn định cuộc sống, do đó với quy định này, cũng sẽ góp phần hạn chế tình tạng mua bán tạng hiện nay.

Cùng với đó, bổ sung thêm các quy định về chế độ cho người hiến mô, tạng. Bổ sung quy định về sự hỗ trợ của BHYT đối với người hiến mô, tạng. Cụ thể người hiến mô, tạng được thanh toán toàn bộ chi phí khám sàng lọc, tư vấn, xét nghiệm, đánh giá đủ điều kiện hiến tặng mô, tạng; được cấp thẻ BHYT miễn phí suốt đời kể từ ngày hiến tạng và thẻ BHYT này phải được ưu tiên khám, chữa bệnh ở bất kỳ cơ sở y tế nào phù hợp... Đối với người hiến tặng sau khi chết, chết não và gia đình được miễn toàn bộ chi phí KCB tại cơ sở y tế trước khi chết não và hiến tạng; được hỗ trợ vận chuyển thi thể về địa phương và chi phí mai táng...

 Còn TS.BS Đinh Văn Lượng- Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương đề nghị cần có chế độ BHYT đặc thù cho nhóm bệnh nhân chờ ghép phổi. Bởi đây là nhóm bệnh nhân nặng, mạn tính, nhiều bệnh kết hợp. Nhiều xét nghiệm sàng lọc trước ghép chưa được BHYT thanh toán. Phần lớn chi phí đều do gia đình bệnh nhân phải tự chi trả. Đây là rào cản lớn đối cho các bệnh nhân có chỉ định ghép phổi. Do đó, cần có kế hoạch phối hợp giữa các bên bao gồm BHYT, bảo hiểm tự nguyện, sự hỗ trợ của các ban ngành và các nguồn xã hội hóa để người bệnh thực sự có nhu cầu ghép phổi có thể tiếp cận được với kỹ thuật này.

VT