Một trong những nhóm vấn đề Quốc hội chất vấn Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung là về giải pháp phát triển nguồn nhân lực; thực trạng việc làm cho NLĐ và giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tạo việc làm cho NLĐ trong giai đoạn hiện nay.

Số lao động bị ảnh hưởng việc làm lớn

Báo cáo về vấn đề này trước phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH nhận định, trong những tháng đầu năm 2023, thị trường lao động của các nước đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, rủi ro tác động đến nhiều ngành, lĩnh vực. Theo báo cáo xu hướng triển vọng việc làm và xã hội thế giới 2023 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), năm 2023 hầu hết các quốc gia sẽ không thể phục hồi hoàn toàn về mức trước đại dịch, việc làm toàn cầu được dự báo chỉ tăng 1%, giảm đáng kể so với tốc độ tăng việc làm 2,3% của năm 2022.

Trong khi đó, Quý I/2023, lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên đạt 52,2 triệu người nhưng tốc độ tăng lực lượng lao động có dấu hiệu chậm lại. 8.644 DN gặp khó khăn phải cắt giảm lao động (chiếm 1% tổng số doanh nghiệp). Trong đó, chiếm 27,4% là DN có vốn đầu tư nước ngoài; 72,18% doanh nghiệp ngoài nhà nước. Doanh nghiệp thuộc vùng Đông Nam Bộ cắt giảm lao động lớn nhất; sau đó đến DN thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung.

Theo Bộ LĐ-TB&XH, DN gặp khó khăn thuộc ngành dệt may, da giày, chế biến gỗ, sản xuất, lắp ráp linh kiện điện tử. Số lao động trong DN bị ảnh hưởng việc làm là 509.903 người, trong đó, số lao động thôi việc, mất việc làm chiếm 54,79%. Số lao động thôi việc, mất việc tập trung ở các tỉnh có KCN, khu kinh tế lớn như Bình Dương (71.590 người), Đồng Nai (32.450 người), TP. Hồ Chí Minh (44.890 người), Bắc Giang (27.500 người), Bắc Ninh (13.990 người), Hà Nội (46.860 người)... Số lao động giảm giờ làm là 195.039 người (chiếm 38,25% lao động bị ảnh hưởng). Trong đó, lao động ngành dệt may là 66.641 người, ngành da giày là 66.133 người, ngành sản xuất linh kiện và sản phẩm điện tử là 24.848 người, ngành chế biến thủy, hải sản là 5.939 người, ngành chế biến gỗ và sản xuất các sản phẩm từ gỗ là 5.450 người. Đáng chú ý, 17.003 người bị ngừng việc, nghỉ việc không hưởng lương. Số lao động chưa qua đào tạo thôi việc, mất việc nhiều nhất với tỷ lệ 68%. Tỷ lệ lao động là thợ may, thợ lắp ráp thôi việc, mất việc cao nhất và số lao động tại các KCN, khu chế xuất thôi việc, mất việc nhiều nhất.

Giải pháp phục hồi DN

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng, DN thiếu đơn hàng là do kinh tế các nước gặp khó khăn, lạm phát cao, chính sách tiền tệ thắt chặt nên sức mua sụt giảm, đặc biệt là nhu cầu về mặt hàng thời trang quần áo, giày dép, thiết bị điện tử cá nhân… Thực tế, nhiều DN trong nước gặp tình trạng hàng tồn kho nhiều không xuất được, không có đơn hàng mới. Bên cạnh đó, chi phí sản xuất tăng cao khiến nhiều doanh nghiệp Việt Nam không thể cạnh tranh với các thị trường nước ngoài. Một số thị trường lớn của Việt Nam đặt ra yêu cầu mới về tiêu chuẩn hàng hóa và có sự thay đổi quan điểm, thị hiếu của người tiêu dùng nên các doanh nghiệp Việt gặp khó khăn để tổ chức, sắp xếp lại hoạt động sản xuất. Trong khi đó, sau thời gian ứng phó với đại dịch Covid-19, nguồn lực tài chính của các doanh nghiệp không còn đủ để thực hiện yêu cầu này. “Việc cắt giảm lao động trong DN hiện nay chủ yếu là vì lý do kinh tế, khó khăn ở việc tìm kiếm, phát triển thị trường nước ngoài. DN gặp khó khăn tập trung vào doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo ở một số ngành như dệt may, da giày, sản xuất và lắp ráp linh kiện điện tử, chế biến gỗ”- ông Dung thông tin.

Để tháo gỡ khó khăn, Bộ LĐ-TB&XH đã và đang hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật để phát triển đồng bộ các yếu tố của thị trường lao động, nâng cao hiệu quả hoạt động của các định chế trung gian của thị trường, phát triển hệ thống thông tin thị trường lao động. Bên cạnh đó, thúc đẩy tạo việc làm bền vững, SDLĐ hiệu quả thông qua các chương trình, đề án, chính sách tín dụng hỗ trợ tạo việc làm, tham gia thị trường lao động.

Cũng theo ông Đào Ngọc Dung, Bộ cũng triển khai các giải pháp đẩy mạnh công tác dự báo nhu cầu SDLĐ, nhu cầu đào tạo nghề nghiệp của DN về số lượng, chất lượng, cơ cấu ngành nghề, trình độ của lao động. Mặt khác, phải thực hiện các giải pháp để thu hút đầu tư, hỗ trợ DN phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh. Các giải pháp cần tập trung vào hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường, tìm kiếm đơn hàng mới, giảm chi phí sản xuất, kinh doanh thông qua việc giảm lãi suất vay, hỗ trợ giảm thuế, giảm các khoản phí, lệ phí phải đóng. “Thực hiện các giải pháp để hỗ trợ tạo việc làm, kết nối cung- cầu lao động và đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Triển khai các giải pháp để nắm bắt, kịp thời ngăn chặn việc NLĐ bị lôi kéo, kích động từ bên ngoài gây bất ổn xã hội, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của DN, đến NLĐ đang làm việc”- ông Dung nêu.

V.Thu