Trong một căn phòng tối gần bờ sông Hằng của Ấn Độ, cánh tay người thợ dệt lướt trên khung cửi ọp ẹp như múa, những sợi tơ nhiều màu giăng mắc, cùng tiếng lách cách nhịp nhàng thoi đưa…
Xưởng dệt nhỏ bé của ông Mohammad Sirajuddin, 65 tuổi, là một ví dụ điển hình của cộng đồng nghệ nhân dệt lụa để tạo nên trang phục Sari (hay Saree) truyền thống bằng phương thức thủ công của Varanasi đang ngày càng thu hẹp lại.
TP.Varanasi (Uttar Pradesh, Ấn Độ) của ông Mohammad Sirajuddin rất được tôn kính bởi người theo đạo Hindu. Họ tin rằng khi người ta mất đi, được hỏa táng tại Varanasi, bên bờ sông Hằng linh thiêng, sẽ được thoát khỏi vòng luân hồi vô hạn của cái chết và sự tái sinh. Những người thợ dệt thủ công của Varanasi đã tạo dựng được danh tiếng xuất sắc qua nhiều thế kỷ, họ chuyên về các mẫu Sari thiết kế phức tạp, họa tiết tinh xảo và thổ cẩm rực rỡ sắc màu, thậm chí còn dệt bởi sợi tơ bằng vàng.
Banarasi Saris- trang phục Sari truyền thống của Ấn Độ được đặt theo tên thời cổ của TP.Varanasi - được các cô dâu Ấn Độ rất ưa chuộng và thường được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như một bảo vật gia truyền của dòng họ. Các sản phẩm Sari thượng hạng có giá cao ngất ngưởng, khoảng 30.000 rupee, song sau khi trừ chi phí đầu vào và hoa hồng cho các khâu trung gian, số tiền mà người thợ dệt chỉ còn rất ít. “So với công sáng tạo ra một bộ Sari, lợi nhuận thu được là không đáng kể”- ông Mohammad Sirajuddin chia sẻ- “Một số xưởng lân cận đều đã chuyển sang sử dụng máy dệt chạy bằng điện để cho ra những bộ Sari với giá chỉ bằng 1/3 bình thường. Thời gian cũng rút ngắn hơn rất nhiều nhưng tôi cho rằng không thể tinh tế bằng sản phẩm dệt thủ công được”.
Vận mệnh của dệt may của Ấn Độ- trong lịch sử là được coi là một ngành tiểu thủ công nghiệp truyền thống lâu đời- từ lâu đã phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ nước ngoài. Các loại lụa Ấn Độ mỏng manh, lộng lẫy làm mưa làm gió trong nhiều thế kỷ, từng được giới thượng lưu châu Âu thế kỷ 18 đánh giá rất cao, đã “thất thủ” trước máy móc thời kỳ công nghiệp hóa. Trên thị trường thế giới và ngay cả trong nước, hàng hóa dệt may công nghiệp tràn ngập với giá thành rất rẻ đã làm suy yếu nghề dệt thủ công của đất nước này. "Sợi và vải của Trung Quốc tràn vào khắp mọi nơi trên lãnh thổ Ấn Độ"- Jaya Jaitly, cựu chính trị gia, tác giả 01 cuốn sách về nghề dệt thủ công của TP.Varanasi, cho biết- “Họ còn tạo dựng các xưởng đặt ở Varanasi trong nhiều năm để mô phỏng các mẫu hay các chi tiết độc đáo của thành phố. Khả năng sản xuất hàng hóa số lượng lớn với giá thành rất thấp của họ quả thực đáng sợ. Vì thế, tôi cho rằng, những người thợ thủ công địa phương cần sự hỗ trợ của Chính phủ hơn nữa để bảo tồn nhiều nghề truyền thống thủ đang có nguy cơ mai một”.
Ở một khía cạnh khác, nhu cầu về Banarasi Saris cao cấp vốn đã bị giới hạn phân khúc khách hàng về mặt giá thành, lại bị ảnh hưởng ít nhiều do đại dịch Covid-19. "Chúng tôi đang phải chịu đựng rất nhiều. Khách mua buôn không có khả năng thanh toán mức giá phù hợp cho sản phẩm và các khoản thanh toán cũng hay muộn. Nhưng chúng tôi hi vọng khách hàng biết giá trị sẽ tiếp tục ủng hộ và trân trọng sản phẩm Sari dệt bằng tay. Lượng Sari thủ công bán ra có thể giảm đi nhưng nghề làm Sari thủ công sẽ không bao giờ mất đi. Dạo quanh toàn khu phố này, bạn sẽ thấy rằng đây là xưởng duy nhất có Sari hàng thủ công. Nhưng tôi đã 65 tuổi rồi, e rằng điều này sẽ chỉ duy trì được chừng nào tôi còn sống, sau đó thì chưa biết thế nào vì hiện tại tôi đang chưa có người kế nghiệp”, ông Mohammad Sirajuddin buồn bã nói.
Tùng Anh (Theo Today Online)
