Chỉ trong 10 tháng năm 2020, trên địa bàn tỉnh Phú Thọ có tới 593 trường hợp hưởng chế độ hưu trí do suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên. Đáng nói, khi thẩm định hồ sơ hưu trí, BHXH tỉnh Phú Thọ nhận thấy, đối với giám định y khoa của nam 50 tuổi được xác định suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên thường có chung những bệnh lý như: U xơ tuyến tiền liệt, thoái hóa cột sống, viêm phế quản mãn tính, sỏi thận hai bên, viêm kết mạc… Ở nữ 45 tuổi có chung những bệnh lý như: Viêm kết mạc, vẩn đục dịch kính, viêm phế quản mãn tính, thoái hóa cột sống, u xơ tử cung, sỏi thận hai bên…

Từ năm 2016, sau khi Luật BHXH 2014 có hiệu lực, ở Phú Thọ có nhiều trường hợp NLĐ làm việc trong lĩnh vực ngành nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại thực hiện giám định y khoa để hưởng chế độ hưu trí. Cụ thể: Năm 2016, toàn tỉnh có 295 trường hợp; năm 2017 có 585 trường hợp; năm 2019 có 337 trường hợp và 10 tháng đầu năm 2020 có 593 trường hợp giám định hưởng lương hưu do suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Tiếp nhận hồ sơ giải quyết chế độ hưu trí (ảnh minh họa)

Điều 55 Luật BHXH 2014 quy định điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động như sau: NLĐ khi nghỉ việc có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên được hưởng lương hưu với mức thấp hơn so với người đủ điều kiện hưởng lương hưu quy định tại Điểm a (nam đủ 55 tuổi, nữ đủ 50 tuổi, trừ trường hợp Luật Sĩ quan QĐND Việt Nam, Luật Công an nhân dân, Luật Cơ yếu có quy định khác) và Điểm b (lao động nam từ đủ 55-60 tuổi, nữ từ đủ 50-55 tuổi và có đủ 15 năm làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ LĐ-TB&XH, Bộ Y tế ban hành hoặc có đủ 15 năm làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên).

Khoản 1, Điều 54 Luật BHXH 2014 cũng quy định, nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: Từ ngày 1/1/2016, nam đủ 51 tuổi, nữ đủ 46 tuổi và bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên, thì đủ điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động. Sau đó, mỗi năm tăng thêm một tuổi cho đến năm 2020 trở đi, nam đủ 55 tuổi và nữ đủ 50 tuổi thì mới đủ điều kiện hưởng lương hưu khi suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên; nam đủ 50 tuổi, nữ đủ 45 tuổi và bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên và có đủ 15 năm trở lên làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ LĐ-TB&XH, Bộ Y tế ban hành.

Một Biên bản Giám định y khoa có dấu hiệu nghi ngờ

Đồng thời, thủ tục giải quyết chế độ hưu trí đối với các trường hợp bảo lưu thời gian bao gồm: Sổ BHXH; bản chính Biên bản Giám định y khoa của Hội đồng Giám định y khoa (xác định suy giảm khả năng lao động do mắc các bệnh lý). Do đó, khi xét duyệt hồ sơ hưởng chế độ hưu trí đối với các trường này, NLĐ có đủ thủ tục hồ sơ liên quan, thì cơ quan BHXH có trách nhiệm giải quyết chế độ cho NLĐ. Việc giải quyết các trường hợp này căn cứ vào Biên bản Giám định y khoa về mức suy giảm khả năng lao động, do Hội đồng Giám định y khoa tỉnh cấp.

Tuy nhiên, trong quá trình xét duyệt hồ sơ, cán bộ BHXH đã phát hiện ra một số điểm trùng lắp trong các Biên bản giám định y khoa. Đơn cử: Nam 50 tuổi thường có chung những bệnh lý như viêm phế quản mãn tính, sỏi thận hai bên, viêm kết mạc, u xơ tuyến tiền liệt… Ở nữ 45 tuổi là viêm kết mạc, vẩn đục dịch kính, viêm phế quản mãn tính, thoái hóa cột sống, u xơ tử cung, sỏi thận hai bên...

Nhiều nghi vấn quanh những Biên bản Giám định y khoa tại Phú Thọ

Cái khó của cơ quan BHXH là mặc dù phát hiện ra một số hiện tượng, nhưng với vai trò là cơ quan tổ chức thực hiện chính sách, khi NLĐ đủ thủ tục hồ sơ, thì cán bộ BHXH có trách nhiệm giải quyết quyền lợi cho NLĐ. Do đó, câu hỏi đặt ra là, có hay không việc lạm dụng kẽ hở của luật để trục lợi quỹ BHXH?. Thực tế, có những trường hợp NLĐ làm hồ sơ hưởng chế độ hưu trí do suy giảm khả năng lao động xong, đã tiếp tục quay lại DN làm việc ở chính vị trí công việc cũ, để vừa được hưởng lương hưu do quỹ BHXH chi trả, vừa hưởng lương do DN chi trả, thậm chí có những trường hợp hưởng thêm cả chế độ bệnh nghề nghiệp.

Để thực hiện đúng chế độ chính sách, các cơ quan liên quan như Sở LĐ-TB&XH, LĐLĐ tỉnh, Công an tỉnh, Cục Thuế… cần phối hợp cùng với BHXH tỉnh tăng cường thanh tra liên ngành trong lĩnh vực lao động, việc làm và BHXH. Bên cạnh đó, BHXH tỉnh phối hợp cùng với cơ quan Thuế rà soát dữ liệu, bảng lương của NLĐ; phối hợp với Hội đồng Y khoa Trung ương thực hiện rà soát, kiểm tra quy trình, kết quả giám định y khoa tại các địa phương; xây dựng quy trình giám định chặt chẽ hơn nữa để vừa đảm bảo quyền lợi cho NLĐ, vừa hạn chế tình trạng trục lợi quỹ, qua đó góp phần chung tay bảo đảm an toàn quỹ BHXH.

Nhận định về thực trạng này, BHXH tỉnh Phú Thọ cho biết, hiện chưa có cơ sở pháp lý để kết luận có hay không việc lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH từ việc giám định suy giảm khả năng lao động để hưởng lương hưu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, BHXH tỉnh đã phát hiện ra một số vấn đề có thể tạo kẽ hở pháp lý trong giải quyết chế độ hưu trí cho NLĐ suy giảm sức khỏe từ 81% trở lên. Chính vì vậy, các cơ quan, ban, ngành cần có sự phối hợp, phân tích, đánh giá cụ thể, để từ đó đề xuất, kiến nghị hướng giải quyết những bất cập, tồn tại trong thực hiện Luật BHXH.

Bích Hà