Tỷ lệ thất nghiệp ở Nam Phi đạt mức cao mới vào cuối năm 2021, tương đương với hơn 7,9 triệu người, trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 12/2021.

Tình trạng thất nghiệp ở Nam Phi thực ra có một “lịch sử” sâu rộng và có vô số lý do. Theo quốc gia này, người từ 15 đến 64 tuổi bị coi là “thất nghiệp” nếu không có việc làm trong một thời gian cụ thể mặc dù đã tích cực tìm kiếm việc làm. Sau đó, định nghĩa thất nghiệp được mở rộng, người đang bị ngưng việc cũng tính là thất nghiệp. Vào cuối Quý III/2021, tỷ lệ thất nghiệp ở Nam Phi là 34,9% theo định nghĩa tiêu chuẩn, song lên tới 46,6% theo định nghĩa mở rộng. Nguyên nhân chủ yếu bắt nguồn từ tàn dư của chế độ phân biệt chủng tộc, tình trạng thiếu việc làm và tăng trưởng kinh tế chậm lại (một phần do ảnh hưởng của Covid-19).

Thực ra, tỷ lệ thất nghiệp bắt đầu giảm ở Nam Phi sau năm 2002, trung bình khoảng 34% theo định nghĩa tiêu chuẩn. Năm 2008, tỷ lệ này từng giảm xuống 22%, được coi là thấp nhất trong nhiều thập kỷ; tuy nhiên, bắt đầu tăng trở lại trong những năm qua. Cuộc suy thoái kinh tế năm 2008 ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu và việc làm trên toàn thế giới, Nam Phi cũng không ngoại lệ. Chưa kịp phục hồi hoàn toàn những tổn thất của năm 2008, thì Covid-19 tiếp tục làm trầm trọng thêm tình trạng suy thoái kinh tế, cũng như vấn đề thất nghiệp ở Nam Phi.

Tác động tiêu cực của Covid-19

Ảnh hưởng nhiều nhất của Covid-19 là ngành xây dựng và sản xuất Nam Phi. Toàn Nam Phi có hơn 1,3 triệu lao động hoạt động trong lĩnh vực xây dựng trong Quý đầu tiên của năm 2020; song, đến quý cuối cùng của năm 2021, lĩnh vực này mất ít nhất 25.000 việc làm. Ngành sản xuất Nam Phi cũng đang lâm vào tình cảnh khó khăn, mất 80.000 việc làm, trong quý cuối cùng của năm 2021.

Trước đây, do cuộc khủng hoảng năm 2008, lĩnh vực sản xuất Nam Phi phải đối mặt với sự suy giảm kinh tế 3,3%. Tuy nhiên, Nam Phi vẫn cố gắng duy trì và phát triển ngành sản xuất sau suy thoái, nhằm tạo ra nhiều việc làm hơn và hỗ trợ tài chính phần nào đó cho NLĐ. Mặc dù triển vọng chưa rõ rệt nhưng rõ ràng đây là bước quan trọng để có thể làm giảm bớt tỷ lệ thất nghiệp của Nam Phi.

Nam Phi có thể phục hồi như thế nào?

Căn cứ các định nghĩa tiêu chuẩn và mở rộng về thất nghiệp, Nam Phi đã và đang có nhiều hành động để cải thiện tình trạng thất nghiệp trong nước. Chính phủ can thiệp và tạo ra các chính sách để giúp đỡ tất cả các lĩnh vực kinh doanh ở Nam Phi, không chỉ xây dựng và sản xuất. Thêm vào đó, hoạt động thương mại nhiều hơn vào năm 2022 với Mỹ, Trung Quốc sẽ mang đến khả năng tạo thêm nhiều việc làm, giúp ngành sản xuất phục hồi. Các chuyên gia kinh tế cũng dự đoán rằng lĩnh vực xây dựng sẽ tăng trưởng trở lại, cụ thể là “phục hồi vào năm 2022 và tăng 9,1% theo giá thực tế”. Lĩnh vực xây dựng dự kiến “ổn định ở mức tăng trưởng trung bình hàng năm là 3,1% trong giai đoạn 2023-2025, mặc dù sản lượng sẽ không trở lại mức trước đại dịch trong toàn bộ giai đoạn dự báo”. Đầu tư của Chính phủ vào các dự án quy mô lớn sẽ hỗ trợ sự phục hồi này.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã khởi xướng Kế hoạch Kích thích Việc làm Tổng thống (PES) để đáp ứng tác động của Covid-19 đối với vấn đề này ở Nam Phi. Nhìn chung, “mục đích của là tạo việc làm, tăng cường sinh kế, hỗ trợ các công việc có ý nghĩa trong khi thị trường lao động phục hồi”. Kế hoạch PES bắt đầu triển khai từ tháng 10/2020, dự kiến chia thành 2 giai đoạn. Giai đoạn 1, phối hợp với các cơ quan khu vực và quốc gia để đầu tư tạo việc làm, cung cấp cho người thất nghiệp những kỹ năng mới trong công việc, để tìm được việc làm và duy trì việc làm lâu dài.

Tính đến tháng 1/2022, PES đã tạo ra hơn 673.000 việc làm, hỗ trợ hơn 140.000 sinh kế. Thanh niên chiếm 85% đối tượng thụ hưởng, nữ giới chiếm 63% tổng số đối tượng hưởng lợi của PES. Giai đoạn 2 hiện đang được tiến hành và chưa có ngày kết thúc cụ thể. Nhìn chung, PES được đánh giá là hiệu quả trong giải quyết nạn thất nghiệp, nhờ vào một số chương trình hỗ trợ việc làm, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và xóa đói giảm nghèo.

Nhìn về phía trước

Như vậy, một số chiến lược mà Nam Phi đang áp dụng có khả năng giảm bớt tỷ lệ thất nghiệp và về lâu dài, tiến tới xóa đói giảm nghèo. Tháng 4/2020, tỷ lệ nghèo đói ở Nam Phi là 55,5% và tăng trưởng kinh tế dự đoán vào năm nay chỉ là 2%, việc này sẽ không cải thiện đáng kể mức nghèo của Nam Phi. Tuy nhiên, nếu Chính phủ Nam Phi tiếp tục ưu tiên các chương trình hỗ trợ việc làm, triển khai các dự án nhằm kích thích tăng trưởng trong các lĩnh vực kinh tế-xã hội đang gặp khó khăn, thì năm 2022 có thể Nam Phi sẽ có những cải thiện lớn hơn nữa.

Tùng Anh (Theo ‎Cape Town News)‎