Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida kêu gọi các doanh nghiệp giúp đỡ người lao động để họ có thể bắt kịp xu thế chi phí sinh hoạt ngày càng tăng.

Cách đây khoảng 30 năm, ông Hideya Tokiyoshi, bắt đầu dạy tiếng Anh ở Tokyo. Với mức lương hầu như không thay đổi trong suốt quá trình làm việc, cách đây 3 năm, ông đã từ bỏ hy vọng được hưởng mức lương cao hơn và chuyển sang viết sách. 

"Tôi cảm thấy may mắn vì viết và bán sách giúp tôi có thêm thu nhập. Nếu không, tôi sẽ mắc kẹt trong đồng lương ít ỏi", người đàn ông 54 tuổi chia sẻ với đài CNN.

Tokiyoshi thuộc thế hệ người làm công ăn lương ở Nhật Bản hầu như không được tăng lương trong suốt cuộc đời làm việc. Giờ đây, khi giá cả tăng sau nhiều thập niên giảm phát, nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng, đó là mức sống giảm sút. Và các công ty chịu áp lực gay gắt từ phía chính phủ buộc phải trả lương nhiều hơn. Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đã thúc giục các doanh nghiệp giúp đỡ người lao động trong việc bắt kịp xu thế chi phí sinh hoạt ngày càng tăng. Tháng trước, ông kêu gọi các công ty tăng lương ở mức cao hơn mức lạm phát.

Tương tự nhiều nơi khác trên thế giới, lạm phát ở Nhật Bản đang trở thành một vấn đề rất nhức nhối. Trong năm 2022, CPI lõi đã tăng 4%. Con số này vẫn thấp so với ở Mỹ hoặc châu Âu, nhưng lại là mức cao nhất trong 41 năm qua ở xứ sở mặt trời mọc.

"Ở một quốc gia mà tiền lương không tăng trong hơn 30 năm, mức thu nhập đang giảm khá nhanh do lạm phát", Stefan Angrick, nhà kinh tế cấp cao tại Moody's Analytics có trụ sở tại Tokyo, đánh giá. 

Tháng trước, Nhật Bản đã ghi nhận mức giảm thu nhập lớn nhất trong gần một thập niên khi tính đến lạm phát.

Theo dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), mức lương trung bình hàng năm ghi nhận ở Nhật Bản năm 2021 là 39.711 USD, so với 37.866 USD vào năm 1991. Điều đó có nghĩa là người lao động chỉ được tăng lương dưới 5%, thấp hơn nhiều so với mức tăng 34% ở các nền kinh tế khác thuộc nhóm G7 như Pháp và Đức trong cùng thời kỳ.

Giới chuyên gia nêu ra một số nguyên nhân dẫn đến thực tế này.

Thứ nhất, Nhật Bản từ lâu đã phải vật lộn với giảm phát. Tình trạng này bắt đầu vào giữa những năm 1990 do đồng Yên mạnh, khiến chi phí nhập khẩu giảm kèm theo bong bóng tài sản trong nước bùng nổ.

"Trong 20 năm qua, về cơ bản, không có sự thay đổi nào trong lạm phát giá tiêu dùng"- Müge Adalet McGowan, nhà kinh tế cấp cao của văn phòng Nhật Bản tại OECD, chỉ ra.

Thứ hai là do năng suất lao động bị trì trệ. Theo Giáo sư kinh tế Shintaro Yamaguchi tại Đại học Tokyo, năng suất lao động của đất nước được đo bằng sản lượng mỗi giờ của mỗi người lao động đóng góp vào GDP của quốc gia thấp hơn mức trung bình của OECD.  

"Tăng trưởng tiền lương và năng suất thường đi đôi với nhau. Khi năng suất tăng, các công ty hoạt động tốt hơn và khi họ làm tốt hơn, họ có thể đưa ra mức lương cao hơn", chuyên gia McGowan nói. Bà cho rằng dân số già của Nhật Bản là nguyên nhân khiến năng suất lao động và tiền lương ít đi.

Cách mọi người làm việc cũng đang thay đổi. Theo McGowan, từ năm 1990 đến năm 2021, tỷ lệ lao động của Nhật Bản làm việc bán thời gian tăng từ 20 đến 40%. "Khi tỷ lệ những người lao động không thường xuyên này tăng lên, tất nhiên mức lương trung bình cũng ở mức thấp vì họ kiếm được ít tiền hơn", bà phân tích.

Theo các nhà kinh tế học, văn hóa làm việc độc đáo của Nhật Bản góp phần lớn vào tình trạng tiền lương trì trệ. Nhiều lao động vẫn theo môi trường "việc làm trọn đời" truyền thống, nơi các công ty cố gắng hết sức để giữ người lao động làm việc suốt đời. Điều đó có nghĩa là họ rất thận trọng khi tăng lương vì phải để dành ra một khoản chi phí bảo vệ người lao động khi gặp khó khăn.

"Vấn đề lớn nhất trong thị trường lao động của Nhật Bản là sự cố chấp trả lương theo thâm niên. Nếu trả lương dựa trên thành tích thực sự được đưa ra, sẽ có nhiều chuyển đổi công việc và thăng tiến trong sự nghiệp hơn", Jesper Koll- một chiến lược gia và nhà đầu tư nổi tiếng của Nhật Bản đánh giá.

Hoàng Dương