Tài liệu Hướng dẫn sơ cấp cứu ban đầu tai nạn thương tích thường gặp ở trẻ em, học sinh vừa được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt.

Theo đó, 4 bước sơ cấp cứu ban đầu tai nạn thương tích thường gặp ở trẻ em, học sinh bao gồm: Nhận định; Lập kế hoạch; Thực hiện và Đánh giá lại.

Thực trạng tai nạn thương tích thường gặp ở trẻ em, học sinh

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm, toàn cầu có khoảng 5,8 triệu trường hợp tử vong do tai nạn thương tích. Tai nạn thương tích là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, chiếm 10% tổng số ca tử vong trên thế giới, nhiều hơn 32% so với số ca tử vong do sốt rét, bệnh lao và HIV/AIDS cộng lại. Ngoài ra, hàng chục triệu trường hợp cần chăm sóc và điều trị do tai nạn thương tích không chủ đích gây ra, nhiều trường hợp trong số đó bị tàn tật suốt đời.

Khoảng 90% trường hợp tử vong do tai nạn thương tích xảy ra ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Tai nạn thương tích không chỉ gây tổn thương về sức khỏe mà còn tạo ra gánh nặng kinh tế đối với các quốc gia. Tại Mỹ, ước tính tổng chi phí cho tai nạn thương tích trong năm 2000 là 80,2 tỷ USD; trong đó, gần một nửa số chi phí này liên quan đến tai nạn thương tích do ngã và khoảng 1/5 chi phí này là do tai nạn giao thông.

Ở Việt Nam, trong những thập kỷ gần đây, sự phát triển kinh tế- xã hội nhanh chóng ở cũng là yếu tố làm cho vấn đề tai nạn thương tích ngày càng nghiêm trọng và là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tử vong và tàn tật ở trẻ em. Theo Bộ Y tế, ước tính mỗi ngày có tới 3.600 trường hợp gặp tai nạn thương tích, 90 người tử vong (số liệu thống kê năm 2019). Trong đó, tai nạn giao thông và đuối nước là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Đuối nước là nguyên nhân gây tử vong lớn nhất ở trẻ em dưới 19 tuổi, cướp đi mạng sống của hơn 3.000 trẻ em mỗi năm.

Cũng giống như các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình khác, những yếu tố quan trọng liên quan đến khả năng xảy ra tai nạn thương tích ở Việt Nam là tuổi, giới tính, môi trường nguy hiểm, tình trạng kinh tế xã hội, yếu tố thường có mối liên hệ với nhận thức hạn chế về nguy cơ và giám sát đối với trẻ; và tình trạng được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, điển hình là vấn đề cấp cứu và chăm sóc trước viện.

Sơ cấp cứu ban đầu và các bước sơ cấp cứu ban đầu

Sơ cấp cứu ban đầu là sự trợ giúp ban đầu, ngay lập tức cho người bệnh hoặc nạn nhân (sau đây gọi chung là nạn nhân) cho đến khi họ được chăm sóc bởi nhân viên y tế chuyên nghiệp. Quá trình này không chỉ là những xử trí ban đầu đối với chấn thương của nạn nhân mà còn là sự chăm sóc ban đầu khác như trấn an tâm lý đối với nạn nhân và những người chứng kiến sự kiện tai nạn thương tích, người thân của nạn nhân.

Sơ cứu thường bao gồm các thủ thuật đơn giản, thông thường dễ thực hiện, nhằm mục đích giữ cho tình trạng sức khỏe của nạn nhân không trở nên nguy kịch hơn và không thay thế cho việc điều trị y tế. Đây được xem như là một phần trong chăm sóc cấp cứu nhằm làm tăng khả năng sống sót; ngăn ngừa khả năng nặng lên của thương tật; góp phần ổn định sức khỏe cho nạn nhân.

Người sơ cấp cứu phải được đào tạo lý thuyết và kỹ năng thực hành cấp cứu, thực hiện hiệm vụ cấp cứu cần để nạn nhân ở vị trí cấp cứu an toàn; gọi người xung quanh trợ giúp; cấp cứu ban đầu cho nạn nhân; gọi hoặc nhờ người khác gọi cấp cứu 115; ghi lại hoặc nhờ người ghi lại những điều đã xảy ra, những việc đã làm; có thể sử dụng các biện pháp phòng nhiễm trùng cho người sơ cấp cứu như rửa tay, đeo găng, có thể sử dụng mask (mặt nạ) để hô hấp nhân tạo.

Các bước sơ cấp cứu bao gồm:

Ở bước nhận định tình huống, cần quan sát hiện trường xem có vấn đề nguy hiểm hay không, có một người bị nạn hay nhiều người bị nạn, tình huống xảy ra có xa hay gần trung tâm y tế, mức độ đã được trợ giúp ra sao.
Sau đó, thực hiện bước lập kế hoạch chuẩn bị sơ cấp cứu nạn nhân.

Để thực hiện kế hoạch sơ cấp cứu nạn nhân, sử dụng các biện pháp như hà hơi thổi ngạt, ép tim ngoài lồng ngực, đánh giá lại kết quả vừa cấp cứu xem tình trạng sức khoẻ của nạn nhân có được cải thiện không; thông báo cho gia đình hoặc người thân, người giám hộ hợp pháp của nạn nhân càng sớm càng tốt; trấn an và giải thích cho nạn nhân được sơ cứu; hoàn tất thủ tục báo cáo sự việc xảy ra.

Tài liệu hướng dẫn sơ cấp cứu ban đầu tai nạn thương tích thường gặp ở trẻ em, học sinh sẽ được sử dụng làm tài liệu tập huấn cho đội ngũ nhân viên y tế trường học, cán bộ, giáo viên trong các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông.

Tùng Anh