Giai đoạn đầu đời từ 0-24 tháng tuổi là giai đoạn đặc biệt quan trọng của trẻ, cần được khám sức khoẻ định kỳ nhằm phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường, xử trí kịp thời và tư vấn hướng dẫn cha mẹ cách chăm sóc nhằm giúp trẻ được phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và vận động để phát huy được tối đa tiềm năng trong tương lai.

Tài liệu Hướng dẫn khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi vừa được Bộ Y tế ban hành nhằm hướng dẫn cho các cán bộ y tế tuyến cơ sở thực hiện khám sức khỏe định kỳ theo cùng một tiêu chuẩn chung, sàng lọc được các bất thường về thể chất và tinh thần cho trẻ em. Đây sẽ là công cụ hướng dẫn nhân viên y tế tuyến cơ sở, y tế thôn bản theo dõi sức khỏe liên tục cho trẻ em, sàng lọc các bất thường về thể chất, tinh thần cho trẻ em trong độ tuổi ngoài sơ sinh đến 24 tháng tuổi.

Sử dụng tài liệu đúng cách sẽ góp phần thay đổi nhận thức và cách thức hoạt động của nhân viên y tế tuyến cơ sở (tuyến xã, thôn bản) trong việc tiếp cận công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu dành cho trẻ em ở lứa tuổi ngoài sơ sinh đến 24 tháng. Đồng thời, tài liệu được nhân viên y tế sử dụng phối hợp và bổ trợ cho cuốn Sổ khám Sức khỏe bà mẹ trẻ em hy vọng tạo thành một hướng dẫn chuẩn quốc gia thể hiện sự chung tay của toàn xã hội, ngành Y tế và gia đình trong công tác chăm sóc sức khỏe trẻ em ngay từ giai đoạn sớm và ngay từ nền tảng chăm sóc sức khỏe ban đầu, đó là y tế cơ sở.

Tài liệu chia thành 2 chương, Chương I về Hướng dẫn tổ chức một buổi khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi; Chương II về Hướng dẫn khám sức khỏe định kỳ cho trẻ dưới 2 tuổi. Trong Chương II, gồm 6 phần chính là: Đánh giá sự phát triển thể chất và tinh thần vận động; Khám sức khỏe định kỳ cho trẻ 4-6 tháng tuổi; Khám sức khỏe định kỳ cho trẻ 7-9 tháng tuổi; Khám sức khỏe định kỳ cho trẻ 10-12 tháng tuổi; Khám sức khỏe định kỳ cho trẻ 13-18 tháng tuổi; Khám sức khỏe định kỳ cho trẻ 19-23 tháng tuổi. Trong đó, có một số nội dung quan trọng như hướng dẫn về chế độ dinh dưỡng cho trẻ; sàng lọc nguy cơ tự kỷ ở trẻ 18-23 tháng hay các lưu ý về tiêm chủng.

Chẳng hạn, đối với trẻ dưới 6 tháng, lưu ý trẻ cần được bú sớm trong 30 phút đến 1 giờ sau sinh; nên bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, không cho trẻ ăn hoặc uống thêm bất cứ loại thức ăn, nước uống nào khác kể cả nước trắng; cho bú theo nhu cầu của trẻ, không bú vặt, cho trẻ bú cả ngày và đêm; cho trẻ bú hết một bên bầu vú mới chuyển sang bên tiếp theo để giúp trẻ nhận được cả sữa đầu và sữa cuối cữ bú. Đối với trẻ từ 6 đến 12 tháng, thời điểm ăn dặm nên bắt đầu khi trẻ tròn 6 tháng tuổi; nguyên tắc ăn dặm là ăn ít một, tăng dần để trẻ quen với thức ăn mới, tăng dần số bữa ăn, số lượng và độ đặc của thức ăn dặm phù hợp theo lứa tuổi; khi bắt đầu ăn dặm, trẻ được ăn trái cây (chú ý không thêm đường); không cho trẻ ăn vặt giữa các bữa ăn; đa dạng hóa các loại thực phẩm trong mỗi bữa ăn, thành phần của bữa ăn dặm phải đủ 4 nhóm thực phẩm cơ bản trong ô vuông thức ăn.

Về việc sàng lọc nguy cơ tự kỷ ở trẻ 18-23 tháng, ở giai đoạn này, ngoài đánh giá phát triển tinh thần vận động, cán bộ y tế cần giúp cha mẹ trẻ thực hiện sàng lọc nguy cơ tự kỷ bằng công cụ Bảng hỏi Sàng lọc tự kỷ MCHAT-R (Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised). Nếu tổng điểm từ 3 trở lên, tức sàng lọc dương tính, thì trẻ có nguy cơ trung bình và cao về tự kỷ. Lúc này, cán bộ y tế tư vấn chuyển khám chuyên khoa tâm bệnh, phòng/khoa tâm lý hoặc khoa nhi, bệnh viện tỉnh để có đánh giá chuyên sâu và can thiệp nếu cần. Kết quả sàng lọc dương tính chỉ giúp xác định trẻ có nguy cơ tự kỷ, không có nghĩa trẻ được chẩn đoán mắc rối loạn phổ tự kỷ. Trẻ cần được đánh giá và khám chuyên khoa tại các cơ sở y tế, kết hợp các thông tin khác để đưa ra chẩn đoán xác định. Còn về tiêm chủng, tiếp tục tuyên truyền, nhấn mạnh với phụ huynh, vắc-xin là một vũ khí chiến đấu sắc bén nhất, hữu hiệu nhất để chủ động phòng, chống các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Tiêm phòng cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ giúp trẻ có khả năng chống lại nhiều căn bệnh nguy hiểm có nguy cơ đe dọa đến tính mạng. Vì vậy, để bảo vệ cho trẻ, cha mẹ cần ghi nhớ lịch tiêm phòng đầy đủ cho trẻ từ 0-24 tháng tuổi.

Tùng Anh